تاثیر رسانه ها و عامل های موثر بر مشارکت بهره برداران طرح های آبخیزداری در شهرستان های تکاب و شاهین دژ استان آذربایجان غربی

عامل اصلی نابودی، فرسایش و تغییر منابع طبیعی، آگاهی نداشتن بهره برداران از اهمیت این منابع است. بنابراین باید برنامه های توسعه ی روستایی را برای حفظ و احیاء منابع طبیعی، از تولید محوری به سوی مدیریت مشارکتی روستاییان سوق داد. برای اصلاح و تغییر رفتاری یکی از عامل های اصلی، تغییر باور جامعه ی روستایی است، زیرا بیشتر آحاد مردم بر این باورند که حفظ و مراقبت از منابع طبیعی کشور جزو وظایف و اختیارهای حاکمیتی است. در حالی که بررسی ها نشان داده است که افزون بر این که برخی از مداخله های حاکمیتی در این راستا کارآمد نبوده، بلکه پاره ای از اقدام ها در جهت نابودی این منابع بوده است. از آنجایی که توسعه ی منابع انسانی از اصل های اولیه ی مدیریت مشارکتی به شمار می رود، و مدیریت مشارکتی در جامعه های روستایی در سطح مطلوب و اثر گذار زمانی اجرا می شود که بتوان با توسعه ی آموزش، شکاف بین نسل گذشته و جوان روستایی را در زمینه ی داشتن آگاهی و رفتار مناسب با منابع طبیعی و نحوه ی اجرای مدیریت مشارکتی از بین برد. اولین گام، توسعه و ارتقاء آگاهی و دانش منابع انسانی از روش آموزش با هدف تغییر در رفتار، بینش و مهارت های فردی است. از این رو با توجه به محدودیت های موجود در زیرساخت های روستایی و دسترسی اندک روستاها به امکانات آموزشی و ارتباطی روز، انتقال اطلاعات، دانش و مهارت به روستاییان با استفاده از رسانه ها به ویژه رسانه های آموزشی- ترویجی، یکی از مهم ترین اقدام های توسعه ای در این زمینه است.

در این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی و اسنادی اندازه ی مشارکت ساکنان آبخیز های استان آذربایجان غربی (تکاب و شاهین دژ) در طرح های آبخیزداری بررسی شد و مهم ترین عامل های تاثیرگذار بر آن مشخص شد. نمونه ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شد و ابزار اصلی جمع آوری داده ها، پرسش نامه بود. روایی صوری پرسش نامه به وسیله ی متخصصان ترویج و آموزش کشاورزی و کارشناسان آبخیزداری تایید شد و پایایی آن با استفاده از آلفای کرون باخ 82% برآورد شد.

تجزیه و تحلیل وایازی (رگرسیون) چند متغیره با روش توام نشان داد که درآمد، تحصیلات و اندازه ی استفاده از رسانه ها، مهم ترین عامل های اثرگذار در مشارکت مردمی بود. همچنین تاثیر رسانه ها با اندازه ی مشارکت فعال بهره برداران در طرح های آبخیزداری رابطه ی مثبت و معنی داری داشت.

براساس نتایج این پژوهش، استفاده از جوانان تحصیل کرده روستایی برای تولید، نشر یا استفاده از رسانه ها می تواند کمک قابل توجهی به افزایش مشارکت روستاییان در طرح های آبخیزداری داشته باشد.