وحدت نفس در حکمت متعالیه و نسبت آن با وحدت هستی

در حکمت متعالیه، نفس انسانی همچون نظام هستی از وحدتی در عین کثرت برخوردار است. وحدت هستی نتیجه طبیعی اصالت و تشکیک وجود است. اما اینکه ملاصدرا فراتر از نگاه تشکیکی، به وحدت شخصیه وجود رسیده یا خیر، مساله ای مورد اختلاف بوده و نیازمند اثبات است. ازآنجاکه شناخت نفس روزنه ای بر شناخت هستی ست، با تحلیل ویژگی های آن می توان به این پرسش پاسخ داد که آیا وحدت حاکم بر نفس به وحدت تشکیکی شبیه تر است یا وحدت شخصیه وجود؟ از ره گذر این پاسخ، نوع وحدت هستی نیز آشکار می گردد. نفس به نوعی با بدن، مراتب و قوایش وحدت دارد و هرچند بررسی این وحدت با استمداد از نظریه حرکت جوهری و تکامل تدریجی نفس تشکیکی بودن آن را تقویت می کند، اما از سوی دیگر، شواهد متعددی مثل ذاتیت مراتب نفس نسبت به آن، کیفیت تعقل، بساطت و حضور نفس و همچنین تحلیل رابطه نفس و بدن نشان از شخصیه بودن وحدت نفس دارد.