بررسی برخی از واکنش های بیوشیمیایی و مورفو- فیزیولوژیک ژنوتیپ های سویا به تنش خشکی در کشت تابستانه

تنش خشکی عامل اصلی کاهش تولید و سطح زیر کشت سویا به شمار می رود. به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر خصوصیات بیوشیمیایی و مورفوفیزیولوژیک سویا [Glycine max (L.) Merrill]، آزمایشی با 19 ژنوتیپ سویا در دو محیط بدون تنش خشکی (آبیاری هفتگی) و تنش خشکی (آبیاری هر 10 روز یکبار) در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی در سه تکرار در خرم آباد در تابستان سال 1397 انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تنش خشکی موجب کاهش مقدار کلروفیل های a، b، a+b و a/b (به ترتیب 6/66، 2/37، 8/53 و 9/43 درصد)؛ کاهش مقدار فسفر، پتاسیم، آهن و روی در اندام هوایی (به ترتیب 7/39، 8/69، 4/24 و 4/38 درصد) و کاهش مقدار فسفر و روی دانه (به ترتیب 0/10، 7/2 درصد) شد، اما افزایش پراکسیداز و کاتالاز اندام هوایی (به ترتیب 0/15 و 6/47 درصد) و افزایش مقدار پتاسیم و آهن دانه (به ترتیب 8/11 و 7/4 درصد) را در پی داشت. در میان ژنوتیپ ها بیشترین مقدار کلروفیل a اندام هوایی از ژنوتیپ شماره 1 و کمترین آن از ژنوتیپ شماره 16 بدست آمد. مقایسه میانگین ها به روش برش دهی نشان داد که در محیط نرمال، بیشترین میزان پراکسیداز اندام هوایی از ژنوتیپ های شماره 8 و 9 و کمترین آن از ژنوتیپ شماره 19 بدست آمد. در حالیکه، در محیط تنش، بیشترین میزان پراکسیداز اندام هوایی از ژنوتیپ های شماره 6 و 15 و کمترین آن از ژنوتیپ شماره 8 حاصل شد. روند تغییرات عملکرد دانه و شاخص سطح برگ سویا در سطوح مختلف اثر متقابل تنش خشکی و ژنوتیپ از یک رابطه خطی معنی دار و منفی پیروی نمود، اما روند تغییرات درجه حرارت برگ و شدت نور کف سایه انداز از یک رابطه خطی معنی دار ولی مثبت تبعیت نمود. در مجموع، براساس میزان تولید دانه، ژنوتیپ شماره 7 برای شرایط بدون تنش خشکی و ژنوتیپ شماره 9 برای شرایط تنش خشکی تحت شرایط اقلیمی معتدل مانند خرم آباد پیشنهاد می شود.