حماسه و عرفان در غزل آیینی معاصر

پس از انقلاب اسلامی، برخی شاخه های شعر آیینی مانند شعر ولایی گسترش یافت و موضوعات و قالب های متنوعی را دربرگرفت. پیوند حماسه و عرفان یکی از ویژگی های شعر آیینی است که از فضای حاکم بر کشور در دوران هشت ساله دفاع مقدس تاثیر بسیار گرفته است. به عبارت دیگر، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و جلوه های حماسی و معنوی این دو جریان تاریخی، موجب شد پیوند حماسه و عرفان از ویژگی های برجسته شعر انقلاب به شمار آید. تفاوت این اشعار با سروده های عرفانی کهن، در کارکرد سیاسی اجتماعی آنهاست. پس از پایان جنگ نیز پیوند حماسه و عرفان با بسامدی کمتر و با تفاوت هایی نسبت به گذشته، در غزل آیینی دیده می شود. در پژوهش حاضر، نمودهای حماسی و عرفانی در غزل آیینی سال های 1360 تا 1400 بررسی شده است. نگاهی به سیر این سروده ها بیانگر آن است که مضامینی مانند ظلم ستیزی، مرگ با عزت، ایثار و پاکبازی، در شعر دفاع مقدس بیشتر دیده می شود. از ویژگی های غزل آیینی در سال های اخیر، رویکرد انتقادی به دور شدن از ارزشها و آرمانها، حق طلبی و آرزوی شهادت همراه با رد مصلحت خواهی و عافیت-جویی، نگاه حماسی و فعال به سوگواری مذهبی و تاکید بر شخصیت حماسی بزرگانی چون حضرت زینب و امام سجاد است.