تحلیل و تفسیر زبانی، ادبی و فکری خزائن ملکوت عبدی بیگ نویدی شیرازی

خزاین ملکوت، اثر شاعر قرن دهم «خواجه زین العابدین علی» متخلص به «نویدی» و «عبدی»، ازشاعران، حکیمان، ادیبان و دبیراندولت صفویاست که بالغ بر 7580 بیت، و بر وزن فاعلاتن مفاعلن فعلن (بحر خفیف مخبون محذوف) سروده شده است. دو نسخه خطی از این مثنوی به شماره 2425 و 362 امام جمعه در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است. این اثر به خط نستعلیق نوشته شده و تا کنون تصحیح و منتشر نشده است. این پژوهش به تفسیر و تحلیل زبانی، ادبی و فکری خزاین ملکوت عبدی بیگ نویدی شیرازی میپردازد. برای درک بهتر سبک شخصی عبدی، ویژگیهای زبانی او در سه سطح زبانی (لغوی و نحوی)، ادبی و فکری تحلیل و بررسی شده است و سپس ضمن استخراج پرتکرارترین ویژگیهای زبانی این اثر، سبک فردی وی مورد بررسی قرار گرفته است.

این تحقیق بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. گردآوری و تحلیل داده ها با روش اسنادی یا کتابخانه ای و با فیشبرداری از متن نسخه خطی انجام شده است.

عبدی علاوه بر واژه و ترکیب سازی، از صور خیال بهره میگیرد و با الفاظی بدیع و خیالی تصویرگری میکند. اطلاعات گسترده شاعر از موضوعات گوناگون، تسلط به زبان عربی، آشنایی با قرآن، اقرار وی به احاطه بر سی هزار حدیث از پیامبر اسلام (ص) و بیان معجزات و مناقب فراوان در این مثنوی حاکی از دانش بسیار غنی شاعر در این وادی است.

عبدی بیگ در سرودن این مثنوی بسیار موفق عمل کرده است؛ البته نمیتوان تقلید وی از هفت پیکر نظامی و هشت بهشت امیرخسرو دهلوی، سلسلهالذهب جامی و... را نادیده گرفت؛ لذا در زمینه ساختار و مضمون و محتوا، بیشتر تحت تاثیر شاعران قبل از خود بوده است؛ به همین خاطر نمیشود او را شاعری صاحب سبک به شمار آورد.