تاثیرات زیرساخت های حمل ونقل شهری بر رشد زمانی-فضایی کلانشهر تهران

زیرساخت های حمل ونقل شهری و سیستم کاربری زمین تاثیرات متقابل روی یکدیگر دارند. با این حال، مطالعات موجود بیشتر بر نقش کاربری زمین در تحول سیستم حمل ونقل شهری تاکید داشته اند و اثر زیرساخت های حمل ونقل بر رشد شهری تا حد زیادی نادیده گرفته شده است. لذا هدف پژوهش حاضر تحلیل نقش زیرساخت های حمل ونقل شهری بر مولفه های رشد شهری تهران در قالب روندهای زمانی-فضایی با تاکید بر بزرگراه های درون شهری بود.

روش شناسی: 

مطالعه تبیینی-ارزیابی حاضر با استفاده از داده های حمل ونقل و ترافیک شهر تهران برای دوره زمانی 1400-1375 انجام شد. گردآوری و تحلیل داده ها در چهار مرحله و با تعریف یک رویکرد تجزیه و تحلیل کمی بر اساس شاخص های مشترک بین حمل ونقل و رشد شهری صورت گرفت. متناظر با این چهار مرحله، از چهار شاخص تحلیلی شامل «شاخص رشد زیرساخت حمل ونقل»، «شاخص رشد دوره ای تراکم جمعیت»، «شاخص تغییرات کاربری زمین» و «شاخص رگرسیون وزنی جغرافیایی» برای تحلیل داده ها استفاده شد.

تاثیرات بزرگراه ها بر رشد شهری تهران در چند محور عمده شامل ایجاد الگوی مرکز-پیرامونی تراکم جمعیت، رشد تعدیل شده زیرساخت های حمل ونقل، تغییرات کارکردی گسترده در مناطق پیرامونی، ایجاد هسته های عملکردی فرعی در حاشیه شهر و همزمان تمرکزگرایی بیشتر در مرکز CBD تهران، و تاثیرات غیرمستقیم بر قیمت زمین و املاک مشخص شد. تمامی این روندها در نهایت باعث شکل گیری یک منطقه کلانشهری یکپارچه شد.

از آنجا که الگوی فضایی تمامی تغییرات در مولفه های رشد شهری به صورت مرکز-پیرامونی است، بزرگراه ها نقش اساسی در گسترش محدوده و حریم شهر تهران به سمت مناطق حاشیه ای دور از مرکز شهر داشته اند.