الگوی شکل گیری جنبش های اعتراضی با تاکید بر نقش شبکه های اجتماعی مجازی

شبکه های اجتماعی مجازی، انقلابی را در ارتباطات، تعامل و اشتراک گذاری ایده ها ایجاد کرده و به یک عامل حیاتی و موثر در پیدایش و حیات جنبش های اعتراضی تبدیل شده است. هدف این مقاله، به دست آوردن الگوی شکل گیری جنبش های اعتراضی ایران در بستر شبکه های اجتماعی است. تحت تاثیر شبکه های اجتماعی مجازی، سه رخداد اعتراضی حوادث بعد از انتخابات سال 1388، وقوع اعتراضات و سپس آشوب های دی ماه 96 و آبان 1398 در گستره بالایی از شهرهای کشور، فضای سیاست رسمی ایران را با تکانه های شدیدی مواجه کرد و با ایجاد روند جدیدی در اجرا و سازمان دهی اعتراضات اجتماعی، تاثیرات فراوانی را بر سیاست گذاری فضای مجازی کشور داشت. این مقاله با کاربست نظریه جامعه شبکه ای، تلاش می کند به این پرسش پاسخ دهد که چه الگویی بین استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و شکل گیری و تکامل جنبش های اعتراضی در کشور و مشخصا در اعتراضات سال های 1388، 1396 و 1398 وجود دارد؟ به منظور دستیابی به هدف، با استفاده از رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون، 14 نفر از نخبگان مرتبط با موضوع، ازطریق نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و به دو صورت حضوری و غیرحضوری (به لحاظ شیوع بیماری کرونا و با استفاده از نرم افزارهای ارتباط آنلاین) مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته انجام شد. از کدگذاری و تحلیل داد ه مصاحبه های انجام شده، درمجموع 78 مفهوم کلیدی، 26 واحد معنایی فشرده، 7 مضمون فرعی و 3 مضمون اصلی سازمان داده شد. یافته های تحقیق نشان می دهد شبکه های اجتماعی در قالب سه مضمون کلی «هنجارسازی»، «بسیج و سازمان دهی» و «واکنش میدانی»، بر جنبش های اعتراضی تاثیر می گذارد.