تحلیل کتاب شناختی و مصورسازی پژوهش های کشف تقلب و ناهنجاری

کشف تقلب و ناهنجاری به عنوان یکی از حوزه های پژوهشی فعال در ادبیات رشته های مختلف به ویژه حسابرسی به شمار می رود. مقتضای اهمیت علمی و کاربردی پژوهش های این حوزه، تحلیل کتاب سنجی آن با هدف ترسیم نمایی از وضعیت و روند، عوامل و روابط کتاب شناختی آن، ضرورتی است که تاکنون به طور دقیق بدان پرداخته نشده است. پژوهش حاضر در راستای پوشش این خلاء انجام شد. پس از گردآوری، پالایش و آماده سازی داده های کتاب شناختی مشتمل بر 430 سند (شامل کتاب، مقاله مجله و همایشی، مرور، نامه و یادداشت سردبیر) مربوط به بازه زمانی 1979 الی 2022 از پایگاه داده اسکوپوس، از روش تجزیه وتحلیل هم واژگانی و شبکه های اجتماعی، برای شناخت ساختار فکری و مفهومی این حوزه استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که ادبیات کشف تقلب و ناهنجاری، به ویژه در حدود نیم دهه اخیر، با رشد قابل ملاحظه ای مواجه بوده، به طوری که بیش از پنجاه درصد از کل تولیدات پژوهشی متعلق به این بازه زمانی است. اصلی ترین و غالب ترین موضوعات شامل «تقلب و ناهنجاری»، «حسابرسی و حسابداری قضایی»، «داده کاوی، یادگیری ماشین و تحلیل شناسی داده ها»، «ارزیابی ریسک» و «کنترل های داخلی و حاکمیت شرکتی» می باشد. همچنین، مقاله «تحلیل تجربی رابطه بین ترکیب هییت مدیره و تقلب صورت های مالی» اثر بیسلی (1996) با دریافت 1977 استناد، پراستنادترین سند علمی، پیتر گاتچالک با 6 مقاله، کشور امریکا با 150 سند، مجله «حسابرسی مدیریتی» با انتشار 22 مقاله و دانشگاه «تکنولوژی مارا» از کشور مالزی با انتشار 13 سند، پرکارترین ها در این حوزه پژوهشی شناخته شدند. یافته مهم این مطالعه، آشکارسازی گذار به موضوعات تکنیکی در حوزه کشف تقلب و ناهنجاری است که با بهره برداری از فناوری های نوین نظیر هوش مصنوعی و روش های پیشرفته تحلیل شناسی داده ها، به عنوان موضوعات نوظهور در سال های اخیر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاضر، ضمن مصورسازی ساختار فکری حاکم بر پژوهش های کشف تقلب و ناهنجاری، جهت گیری های این حوزه را نمایان ساخته و از این طریق، ضمن ترسیم چشم اندازی برای پژوهشگران، می تواند مبنای سیاست گذاری نهادهای علمی در راستای مدیریت بهینه فعالیت های پژوهشی در این حوزه قرار گیرد تا از این رهگذر نقش خود را در مبارزه با تقلب به نحوی اثربخش و کارامد ایفا نمایند.