آنالیز گپ: ابزاری حفاظتی برای مدیریت سیستم پارک های ملی در ایران

مناطق تحت حفاظت، بخش های از سرزمین هستند که به منظور حفاظت در محل و موثر تنوع زیستی و سایر ویژگی های ارزشمند اکوسیستم ها انتخاب و مدیریت می شوند. با وجود شبکه کارآمدی از این مناطق در مکانی که معرف تمام اکوسیستم ها باشد، اهداف مدیریت منابع بوم شناختی به خوبی تامین می شود. آنالیز گپ روشی برای شناسایی میزان معرفی شدن تنوع زیستی در مناطق حفاظتی است، با این هدف که اطلاعات مورد نیاز مدیران و سیاستگذاران سرزمین برای تصمیم گیری مناسب را فراهم نماید. در مطالعه حاضر، میزان معرف بودن سیستم پارک های ملی که بخشی از شبکه مناطق تحت حفاظت کشور هستند در اکوسیستم های کلان خشکی، مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور معیارها و شاخص های مناسب برای انتخاب پارک ملی شناسایی و نقشه سازی شدند. سپس، الگوریتم تصمیم گیری برای ارزیابی این مناطق تهیه شد. براساس این الگوریتم، پس از تلفیق لایه شاخص های مناسب با لایه اکوسیستم ها و پارک های موجود، میزان پوشش دهی پارک های ملی در هر یک از لکه های اکوسیستمی ارزیابی و کدگذاری شد. پس از اجرای الگوریتم ، میزان پوشش دهی در اکوسیستم ها محاسبه گردید و سه سناریو تعریف شد و میزان تحقق آن ها و کمبودها در هر اکوسیستم بررسی و محاسبه شد. نتایج نشان داد که تنها در دو اکوسیستم کوهستان های بدون پوشش سرد و خشک و بوته زار و شوررست های خشک سه سناریو تحقق یافته اند و در سایر اکوسیستم ها میزان معرف بودن کافی نیست. بر این اساس، سطح مورد نیاز برای تکمیل سیستم پارک های ملی در اکوسیستم های خشکی، به میزان تقریبی دو میلیون هکتار به دست آمد. نتایج این مطالعه می تواند راهنمایی برای برنامه ریزان حفاظت سرزمین باشد تا براساس آن سیستم پارک های ملی را مورد بازبینی قرار دهند.