پهنه بندی سلامت حوزه آبخیز فورگ خراسان جنوبی با رویکرد مدل مفهومی PSR

امروزه حوزه های آبخیز سالم از نقش مهم و تاثیرگذاری بر زندگی جوامع انسانی و غیرانسانی برخوردار هستند و با بهبود شرایط حوزه های آبخیز، علاوه بر جلوگیری از هدررفت منابع آب و خاک، زندگی جوامع وابسته نیز ارتقاء پیدا می کند. برای بهبود شرایط ابتدا باید منابع موجود ارزیابی شوند. بنابراین، انتخاب روشی مناسب و کمی نمودن میزان سلامت حوزه آبخیز، راه حلی مناسب می باشد. بر این اساس، در این پژوهش، سلامت حوزه آبخیز فورگ شهرستان درمیان با رویکرد مدل مفهومی فشار، وضعیت و پاسخ (PSR) مورد ارزیابی قرار گرفت. ابتدا مشکلات حوزه آبخیز فورگ بر اساس مطالعات کتابخانه ای و بازدید، تعیین، و سپس متغیرهای مختلف موثر بر سلامت آبخیز تعیین و کمی سازی شد. قبل از اجرای مدل مفهومی فشار، وضعیت و پاسخ، برای کاهش خطا با استفاده از آزمون VIF، متغیرهای دارای همبستگی حذف شد. در آخر، با توجه به متغیر باقی مانده شاخص های فشار، وضعیت، پاسخ و سلامت حوزه آبخیز فورگ تعیین شد. نتایج ارزیابی سلامت آبخیز حوزه فورگ نشان داد شاخص های فشار و وضعیت، به ترتیب، با مقادیر متوسط 61/0، 67/0 در طبقه نسبتا سالم و شاخص پاسخ با ارزش 43/0 در طبقه متوسط قرار گرفته اند. برهمکنش فشارها و وضعیت های رخ داده سبب شده تا اراضی کشاورزی رهاشده به دلایل مهاجرت از منطقه و کاهش دبی و تعداد منابع آبی افزایش یابد و باعث ایجاد بیش ترین تغییرات سلامت آبخیز شوند، به طوری که زیرحوضه شماره 22 در شاخص پاسخ در طبقه ناسالم قرار گرفت. شاخص کل سلامت با مقدار 57/0 در طبقه متوسط سلامت قرار گرفته است. با وجود قرار گرفتن در شرایط متوسط سلامت باید یادآور بود که بر اساس شرایط اقلیمی و کمبود منابع آب این طبقه بسیار شکننده است. برای حفظ وضعیت موجود و همچنین افزایش میزان سلامت و عملکرد آن بر اساس متغیرهای تاثیرگذار در هر زیر حوزه آبخیز باید اقدامات مدیریتی و اجرایی مناسب صورت پذیرد.