پاسخ مورفوفیزیولوژیکی و عملکردی کینوا (Chenopodium quinoa Wild) به محلول پاشی برگی متیل جاسمونات و اسید سالیسیلیک در شرایط تنش خشکی

استفاده از برخی مواد شیمیایی با ساختار مشابه ترکیبات طبیعی، یکی از راهکارهای پایدار برای جلوگیری از کاهش عملکرد و پاسخ گیاهان زراعی در شرایط خشکی است. بدین منظور، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی سال زراعی 1400-1399 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا شد. عامل اصلی آبیاری در سه سطح شامل: 1- آبیاری کامل معادل 100 درصد نیاز آبی گیاه (شاهد)، 2- کم آبیاری معادل 75 درصد نیاز آبی (تنش متوسط)، 3-کم آبیاری معادل 50 درصد نیاز آبی (تنش شدید) و عامل فرعی شامل شش سطح محلول پاشی: 1- شاهد (محلول پاشی با آب مقطر)، 2- حلال اتانول 70 درصد، 3- اسید سالیسیلیک 5/0 میلی مولار، 4- متیل جاسمونات 5/0 میلی مولار، 5- اسید سالیسیلیک یک میلی مولار و 6- متیل جاسمونات یک میلی مولار بود. در این تحقیق، صفات ارتفاع بوته، قطر ساقه، وزن خشک خوشه و ریشه، ماده خشک، عملکرد دانه، شاخص برداشت، نشت الکترولیت، هدایت روزنه ای، فلورسانس کلروفیل و کارایی مصرف آب، مورد بررسی قرار گرفت. نشت الکترولیت، کارایی مصرف آب و وزن خشک ریشه در تنش شدید خشکی افزایش یافت، درحالی که فلورسانس کلروفیل، هدایت روزنه ای و شاخص برداشت تحت تاثیر قرار نگرفت. محلول پاشی یک میلی مولار متیل جاسمونات و اسید سالیسیلیک باعث افزایش فلورسانس کلروفیل (22 درصد)، هدایت روزنه ای (53 درصد) و شاخص براشت (38 درصد) نسبت به عدم محلول پاشی شد. کاربرد متیل جاسمونات در شرایط تنش شدید، کارایی مصرف آب کینوا (Chenopodium quinoa Wild.) را به طور قابل توجهی (از 2/0 به 1/1 کیلوگرم در مترمکعب) افزایش داد. دلیل افزایش کارایی مصرف آب تحت تنش شدید خشکی، افزایش عملکرد دانه کینوا بود. اگرچه تنش خشکی باعث کاهش صفات مورفولوژیک و عملکردی شد، ولی کاربرد یک میلی مولار متیل جاسمونات توانست عملکرد دانه (9/292 گرم در مترمربع) را افزایش دهد و کاهش ایجاد شده توسط تنش خشکی را جبران کند. با توجه به نتایج، کاربرد الیسیتورها (نظیر متیل جاسمونات و اسید سالیسیلیک) در شرایط تنش خشکی، می تواند در تعدیل اثرات تنش نقش موثری داشته باشد.