ارزیابی پایداری زیست محیطی دو بوم نظام زراعی با رویکرد تحلیل ردپای بوم شناختی (مطالعه موردی: حوضه آبریز دز)

دستیابی به پایداری کشاورزی برای نسل فعلی و آینده حیاتی است. اندازه گیری ردپای اکولوژیک به عنوان ابزار مناسبی در راستای دستیابی به اصول پایداری، در بوم نظام های مختلف ضرورت دارد. این مطالعه با هدف تعیین سطح پایداری اکولوژیکی دو نظام تولید گندم آبی (Triticum) و ذرت دانه ای (Zea mays) با استفاده از ارزیابی ردپای اکولوژیکی در سطح حوضه آبریز دز در استان خوزستان در سال زراعی 1399- 1398 انجام گردید. به این منظور، تعداد 400 پرسشنامه بر اساس روش نمونه برداری تصادفی ساده برای کشاورزان تکمیل شد. ارزیابی ردپای اکولوژیک بر اساس مصرف انرژی نهاده ها برای کشت گندم و ذرت در منطقه مطالعاتی در سطح یک هکتار به ترتیب 50/3 و 66/4 هکتار جهانی به دست آمد، این نتایج نشان داد، هر دو کشت از نظر زیست محیطی در وضعیت ناپایداری قرار دارند و علی رغم اینکه بین ردپای اکولوژیکی دو محصول زراعی تفاوت معنی داری وجود ندارد، ولی در این مطالعه کشت گندم از ناپایداری زیست محیطی کمتری برخودار است. همچنین هر دو کشت بیش از ظرفیت اکولوژیکی یک هکتار زمین مولد بهره برداری می شوند، به طوری که زمین مورد نیاز برای جبران اثرات زیست محیطی این دو کشت کافی نیست. از کل نهاده های مصرفی؛ کود شیمیایی نیترات (بیش از 40 درصد)، سوخت گازوییل (بیش از 17 درصد) و آب (بیش از 14 درصد) بیشترین تاثیر را بر ناپایداری زیست محیطی در منطقه مطالعاتی داشته است. در نتیجه، مصرف بالای نهاده ها به ویژه مصرف کودهای شیمیایی و سوخت گازوییل باعث آلودگی های زیست محیطی در منطقه شده است. بنابراین، ردپای اکولوژیکی زراعت به طرز چشمگیری در سیستم های کشاورزی منطقه مطالعاتی افزایش یافته و نگران کننده است.