داوری تخییری: مطالعه تطبیقی در نظام‎های حقوقی ملی

داوری، به ویژه در حوزه تجارت بین‏الملل، مرسوم‎ترین و کارآمدترین شیوه حل و فصل اختلافات تلقی می شود. گسترش داوری به طور کلی و نقش کلیدی اصل حاکمیت اراده در فرآیند داوری سبب گردیده است تا ابعاد مختلفی از این شیوه حل اختلاف ابداع شود و انواع مختلف آن، با توجه به نیازهای حوزه‏های مختلف تجارت و یا در پرتو میزان نفوذ و قدرت چانه‎زنی هر یک از طرفین، ظهور یابد. یکی از قابل‎توجه‎ترین انواع داوری که همواره نیز محل مناقشه بوده و موافقان و مخالفان خود را دارد، «داوری تخییری» است. موافقت‎نامه‎های داوری تخییری متضمن حق انتخاب میان داوری و دادرسی برای هر دو طرف و یا تنها یکی از آنان می‏باشد. ماهیت، اعتبار و نفوذ چنین موافقت‎نامه‏هایی و نیز ابعاد مختلف این نوع داوری در هیچ یک از منابع اصلی به تفصیل و به شکل جامع مورد بررسی واقع نشده است. در ادبیات حقوقی ایران نیز این نوع داوری چندان مورد بحث قرار نگرفته و تمایز آن از سایر انواع داوری، به ویژه داوری اختیاری، به دقت تحلیل نشده است. از همین رو، در این مقاله تلاش شده است تا با بررسی ماهیت، اعتبار و انواع مختلف داوری تخییری، ابعاد ناشناخته آن تحلیل و به پرسش‎های بی‎پاسخ این نوع از داوری پاسخ داده شود.