بررسی نقش سواد اطلاعاتی، سواد دیجیتال و خودکارآمدی ICT دانشجومعلمان در تدریس

در قرن بیست و یکم، فناوری نقش مهمی در تنظیم سبک زندگی جامعه دارد. به دلیل پیشرفت سریع فناوری در رایانه، اینترنت و تلفن های هوشمند، زندگی مردم تحت سلطه یک محیط اطلاعاتی است. فناوری اطلاعات و ارتباطات شاخه خاصی از فناوری اطلاعات است که دسترسی به اطلاعات را تسهیل می کند. فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند به بهبود تجارب تدریس معلمان و آماده سازی آن ها برای خواسته های قرن 21 کمک کند. به منظور اثربخشی در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، معلمان ملزم به داشتن مهارت های آموزشی خودکارآمدی کافی هستند. خودکارآمدی فناوری اطلاعات و ارتباطات مفهومی است که فرد باور دارد که توانایی استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات را برای وظایف خاص دارد. مهارت های سواد اطلاعاتی و سواد دیجیتالی برای اینکه معلمان توانایی خود را در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات توسعه دهند، مورد نیاز است. با این ملاحظات، در این پژوهش رابطه بین سواد اطلاعاتی و سواد دیجیتالی معلمان پیش از خدمت و توانایی آنها در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای اهداف یادگیری بررسی شده است.

این پژوهش از طرح تحقیق پیمایشی، جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه آنلاین و تحلیل داده ها از طریق تحلیل عاملی تاییدی بهره برده است. برای جمع آوری داده ها، یک نظرسنجی آنلاین مشتمل بر دو پرسشنامه، در بین دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان زنجان در سال 1402 انجام شد. یکی از پرسشنامه ها توسط پینتو و مارکاوسکایت تدوین گردیده و روایی و پایایی آن تایید شد، در حالی که پرسشنامه دوم از چارچوب مرجع جهانی مهارت های سواد دیجیتال گرفته شده است. شرکت کنندگان از میان گروه های مورد مطالعه با شیوه نمونه گیری خوشه ای طبقه ای گزیده شدند و از مجموع 1700 دانشجومعلم در دو پردیس دانشگاه فرهنگیان زنجان (الزهرا و شهید بهشتی)، 313 دانشجومعلم به عنوان نمونه انتخاب شدند که طبق جدول مورگان کفایت لازم برای نمایندگی جامعه مذکور را دارد. داده های نظرسنجی با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی (CFA) برای بررسی رابطه بین متغیرهای نهفته تجزیه و تحلیل شد. برای ارزیابی چارچوب پیشنهادی از مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) نیز استفاده شده است.

نتایج تحلیل CFA و SEM نشان داد که ادراک دانشجومعلمان از سواد اطلاعاتی، تاثیر مستقیم و مثبتی بر درک آنها از سواد دیجیتال دارد. همچنین یافته ها نشان داد که سواد اطلاعاتی دانشجومعلمان تاثیر مستقیم و مثبتی بر اعتماد به نفس آن ها در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای تدریس دارد (خودکارآمدی). علاوه بر این، این مطالعه نشان داد که سواد دیجیتال ادراک شده دانشجومعلمان نیز تاثیر مستقیم و مثبتی بر اعتماد به نفس آن ها در بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای تدریس دارد. با این حال، در مقایسه با سواد دیجیتال ادراک شده، سواد اطلاعاتی ادراک شده تاثیر قوی تری بر خودکارآمدی ICT دانشجومعلمان در هنگام تدریس دارد.

نتایج این مطالعه اهمیت اولویت دهی دانشجومعلمان به توسعه مهارت های سواد اطلاعاتی و همچنین مهارت های سواد دیجیتال را نشان می دهد، زیرا ارتباط تنگاتنگی با خودکارآمدی بالاتر در فناوری اطلاعات و ارتباطات در میان دانشجو معلمان در حین تدریس دارند. . همچنین نیاز به آموزش معلمان و برنامه های توسعه حرفه ای با تمرکز بر افزایش سواد اطلاعاتی و سواد دیجیتال را متذکر می گردد؛ زیرا این سوادها پتانسیل بهبود خودکارآمدی ICT دانشجومعلمان را در تدریس و استفاده بیشتر از فناوری اطلاعات و ارتباطات در محیط های آموزشی دارند.