بررسی تغییرات پوشش اراضی با استفاده از کمی سازی سنجه های سیمای سرزمین در سواحل چابهار

مناطق ساحلی در سراسر جهان از اهمیت اجتماعی و اقتصادی زیادی برخوردار می باشند. این مناطق علاوه بر ارایه خدمات مهم اکوسیستمی، قابلیت شایانی برای فعالیت هایی از قبیل گردشگری، صنعتی و ترابری داشته و به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها کمک زیادی کرده است. از سویی دیگر با توجه به اینکه مناطق ساحلی از پیچیده ترین اکوسیستم ها هستند، نیازمند پایش و برنامه ریزی برای حفاظت هرچه بیشتر می باشند، بنابراین تشخیص به موقع و دقیق تغییرات کاربری اراضی که پایه و اساس درک بهتر تعاملات میان انسان و پدیده های طبیعی است، مقدمات لازم را برای مدیریت و استفاده کارآمد از قابلیت های مناطق ساحلی را فراهم می کند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات کاربری و پوشش اراضی در نواحی ساحلی چابهار برای 4 دوره شامل سال های 1368، 1378، 1388 و 1398 با استفاده از از سری زمانی داده های ماهواره لندست انجام گرفت. به منظور تهیه نقشه پوشش زمین، عملیات پردازش بر روی تصاویر طی مراحل پیش پردازش و پردازش انجام و طبقه بندی به روش ترکیبی انجام شد. دقت نقشه های تهیه شده با تهیه ماتریس خطا، محاسبه شاخص کاپا و صحت کلی به ترتیب بیش از 8/0 و 80 درصد، محاسبه گردید. سپس با استفاده سنجه های سیمای سرزمین تحلیل تغییرات الگوی مکانی طبقات کاربری اراضی انجام گرفت.

  نتایح نشان داد در سال های مورد مطالعه بیش ترین درصد کاربری مربوط به اراضی بایر بوده است. پوشش اراضی شوره زار و بایر در سال 1398 نسبت به سال 1368 به ترتیب 28/398 و 7/75 هکتار کاهش در حالی که پوشش اراضی پهنه آبی در سال 1398 نسبت به سال 1368 به میزان 3/115 هکتار افزایش را نشان داد. بررسی کاربری پوشش گیاهی نیز نشان داد این کاربری در تمامی دوره ها کمترین میزان مساحت را به همراه کاربری انسان ساخت به خود اختصاص داده است و افزایش تدریجی داشته اند. هم چنین ارزیابی صحت طبقه بندی نقشه پوشش اراضی نشان دهنده صحت بالای نقشه تولیدی هستند به طوری که در دوره 1368 با 25/93 بیشترین و دوره 1398 با 6/85 کمترین میزان صحت جهت طبقه بندی به دست آمده است. نتایج نشان داد در سال 1398 تعداد لکه پهنه آبی، پوشش گیاهی و انسان ساخت (830، 2662 و 4 به ترتیب) نسبت به سال 1368 (146، 2386 و 1 به ترتیب) افزایش یافته در حالی که تعداد لکه شوره زار و اراضی بایر در سال 1398 (643 و 761 به ترتیب) نسبت به سال 1368 (720 و 1060 به ترتیب) کاهش نشان داد.

بحث: 

نتایج مطالعه حاضر نشان داد تغییرات قابل ملاحظه ایی در خط ساحلی چابهار طی 30 سال اخیر رخ داده است. نتایج حاکی از آن است که در منطقه مطالعاتی از سال 1368 تا 1398 پوشش گیاهی رشد قابل ملاحظه ایی کرده است (از 34/116 به 30/202) و در مجموع 96/85 به کاربری پوشش گیاهی افزوده شده است. افزایش کاربری پوشش گیاهی را می توان به افزایش کشاورزی نسبت داد. نتایج آشکارسازی تغییرات مناطق انسان ساخت نیز رشد چشمگیری را (18/133، 74/205، 29/228 و 42/411 به ترتیب در سال های 1368، 1378، 1388 و 1398) در دوره  مورد مطالعه نشان داده است. به طور کلی می توان گفت با توجه به تجزیه و تحلیل های سنجه های سیمای سرزمین در  دوره مطالعه افزایش کاربری های انسان ساخت و تغییرات محیط زیستی ادامه داشته است و طرح های مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی اتخاذ نشده است.