بررسی محوطه های فلزگری دوران اسلامی شهرستان زاهدان و ارتباط آن ها با محوطه های استقراری همجوار، راه های ارتباطی و منابع سوخت

 شهرستان زاهدان در مرکز استان سیستان و بلوچستان و از مناطق دارای معادن مس در جنوب شرق ایران محسوب می گردد. طی بررسی باستان شناختی این شهرستان ذر سال 1389 تعداد 15 محوطه فلزگری که سطح آن دارای پراکندگی بسیار زیاد سرباره های دورریز فلز بود، شناسایی و ثبت گردید. این محوطه ها براساس مطالعه ی یافته های سطحی مربوط به سده های میانی اسلام است. پرسش های مطرح شده در این پژوهش بر این اساس است که: 1) چه ارتباطی مابین الگوی پراکنش محوطه های فلزگری شهرستان زاهدان با توان های محیطی (منابع معدنی و منابع سوختی) و مسیرهای ارتباطی کهن موجود در این منطقه است؟ و 2) چه ارتباطی مابین محوطه های فلزگری شهرستان زاهدان و مراکز جمعیتی آن دوران همچون سیستان، زاهدان، فهرج و بم در استان کرمان وجود دارد؟ از این رو هدف این پژوهش شناخت و چرایی شکل گیری این محوطه های باستانی فلزگری و ارتباط آن با متغییرهای مورد مطالعه در این منطقه است. به همین دلیل، ابتدا معرفی محوطه های فلزگری شهرستان زاهدان انجام گردید و سپس با استفاده از نقشه های خروجی از نرم افزار GIS به تحلیل و شناسایی الگوی پراکنش محوطه های فلزگری با الگوی پراکنش منابع معدنی، منابع سوختی، مسیرهای ارتباطی و مراکز جمعیتی منطقه مورد پژوهش پرداخته شد. طبق مطالعات مذکور مشخص گردید که بیشتر محوطه های فلزگری منطقه وابستگی زیادی به معادن مس، منابع سوختی و مسیرهای ارتباطی کهن موجود در منطقه داشته اند و غالبا در نزدیکی به این معادن، منابع سوختی و مسیرهای ارتباطی و کاروانسراها و قلاع موجود مابین مراکز جمعیتی بم - فهرج - نصرت آباد - زاهدان - سیستان شکل گرفته اند.