نظام اعتمادات اجتماعی: رهیافتی در مدرنیزاسیون مدینه فاضله فارابی

هدف پژوهش حاضر بررسی قابلیت بهره برداری مجدد آرمان شهرهایی همچون آرمان شهر فارابی، مبتنی بر الزامات و قابلیت های مدرنیته است. بنابراین سوال اصلی تحقیق این است که آیا این آرمان شهرها، علی رغم تحولات عظیم مدرنیته، قابلیت آرمانی خود را دارند؟ یا با ایجاد تغییراتی، می توان کارآمدی آرمانی آنها را بازخوانی کرد؟ بازخوانی این آرمان شهرها، نقطه عطفی است برای جهت گیری دستگاه های عظیم سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و دینی به سوی اهداف و ایده آل های اسلامی. در این تحقیق با بهره گیری از روش استنطاقی، مدینه فاضله فارابی در دو بعد الزامات و پیامدها، مبتنی بر آموزه های مدرنیته، واکاوی شده و سپس با بهره گیری از رویکرد تحلیل مضمون، طی مراحل ذیل، مضمون فراگیر «نظام اعتمادات اجتماعی»، به عنوان رهیافت اصلی این تحقیق در مدرنیزاسیون مدینه فاضله فارابی استخراج شده است: الف) طراحی ماتریس های الزامات و پیامدها؛ ب) استخراج و پالایش مفاهیم و گزاره های پیامدی در ماتریس پیامدها (38 پیامد به عنوان گزاره های پایه)؛ ج) استخراج و پالایش الزامات (27 الزام به عنوان گزاره های پایه)؛ د) استخراج شش مفهوم سازمان دهنده ؛ ه) استخراج مضمون فراگیر. براساس آموزه های فارابی در خصوص آرمان شهر، بستر اصلی تحقق آرمان شهر، عدالت است و محور اصلی عدالت اجتماعی، حکومت شایستگان یا حکیمان بوده و حکیمان را بایستی یا از ابتدا تربیت کرد یا از بین افرادی که قبلا به این درجه از شایستگی رسیده اند، انتخاب کرد. در هر دو، نیاز به سیستمی است که بتوان عملکرد و توانایی های آنها را ثبت و بازیابی کرد. این مهم در «نظام اعتمادات اجتماعی» قابل تحقق است. با استقرار سیستم اعتمادات اجتماعی بر مدینه فاضله فارابی که دستاورد این تحقیق است، زمینه نظارت مردمی بر عملکردها و بستر عدالت اجتماعی فراهم می شود و بهره وری و رضایتمندی را به طور هم افزا افزایش می دهد.