تحلیل تقابل های دوگانه مفاهیم مرتبط با شادی و غم در قرآن

پژوهش حاضر با هدف شناخت و درک بهتر معنا و مراد خداوند از دو مفهوم شادی و غم، با رویکرد تفسیری و با استفاده از منطق تقابل های دوگانه در ساختارگرایی، تقابل مفاهیم مرتبط با شادی و غم در قرآن را بررسی کرده است. از بررسی 29 نمونه از آیات به همراه سیاق کاربردی آن ها در موضوع شادی و غم، چهار دسته معنا به دست آمده است: شادی با مولفه معنایی مثبت، غم با مولفه معنایی منفی، شادی با مولفه معنایی منفی و غم با مولفه معنایی مثبت. در سطح روساخت، شادی و غم با بار معنایی مثبت و منفی یا همان معنای عرفی خود در قرآن کاربرد دارند. در این سطح، با در نظر گرفتن شبکه های هم تراز معنایی، شادی و غم در معنای اصلی یا معنای عرف استعمال ظهور می یابند؛ در مقابل، در سطح زیرساخت، شادی با مولفه معنایی منفی و غم با مولفه معنایی مثبت کاربرد داشته و همچنین در این سطح، با در نظر گرفتن شبکه های هم تراز معنایی، این دو واژه در معنای خلاف عرف استعمال خود، ظهور معنایی دارند. براساس نتایج پژوهش، شادی و غم مطلق به عنوان دو قطب مثبت و منفی (تقابل مکمل)، تنها در سرای آخرت وجود دارند و شادی و غم دنیوی، به صورت تقابل مدرج، به نوعی آمیخته با یکدیگرند؛ ازاین روست که می توان اقسام شادی و غم را در گروه های هم تراز مثبت و منفی جای داد.