خوانش معنایی انگاره های ماندالا در الگوی خانه های قاجاری بهنام و قدکی تبریز

از دوره قاجار تبریز خانه های بسیار ارزشمندی بجای مانده است که یکی از آنها بهنام و دیگری قدکی است که دارای سردر و هشتی مشترکی می باشند و به نظر می رسد مفاهیم پنهانی ورای پلان معماری آنها وجود دارد. پرداختن به مسیله معنا و یافتن لایه های عمیق در حوزه معماری امری اجتناب ناپذیر است؛ از این رو در این مقاله در جهت یافتن این مفاهیم و ارتباط بین این دو بنا از لحاظ استفاده از مفاهیم کهن الگویی پرداخته شده است. سوالات اصلی تحقیق بدین شکل مطرح می شود: 1. کهن الگوی ماندالا چگونه در کالبد معماری خانه های قدکی و بهنام تبریز نمود پیدا کرده است؟ 2. تجلی معنایی بر اساس مفاهیم کهن الگویی ماندالا در خانه های بهنام و قدکی چگونه است؟ هدف این پژوهش یافتن الگوهای بنیادین به عنوان زبان مشترک برای تداوم معماری این خانه هاست. در این پژوهش کهن الگوی ماندالا با خوانش نشانه شناختی از طریق صورت های بنیادین، انگاره ها و بازنمایی مفاهیم اش قابل بازیابی است. با توجه به تاریخی- تحلیلی بودن پژوهش و مقایسه ی تطبیقی خانه های مورد مطالعه، به شکل کیفی و توصیفی به جمع بندی پرداخته شده است، در عین حال با توجه به رویکرد نظری آن، از رویکرد نشانه-شناختی برای استخراج رمزگان و معنا استفاده شده است. با استناد به روش نشانه شناسی لایه ای، از تبدیل داده ها به الگوهای پارادایمی که نشان دهنده حضور ماندالا در شکل گیری ساختار خانه های مورد مطالعه هستند، استفاده شده است. در ادامه تحلیل معنایی هریک از انگاره های ماندالایی در نمونه های مورد مطالعه صورت گرفته است. نتیجه پژوهش نشان از ردپای نمود انگاره های ماندالایی چون اعداد و الگوهای هندسی مشخص است. پایه های نخستین معماری خانه های بهنام و قدکی در قالب شکل های هندسی ساده، منظم و قایم به مرکز شامل دایره، چندضلعی های منتظم و مربع است که در ترکیبی ماندالاوار توسعه یافته اند و دارای ماهیت کهن الگویی اند.