جایگاه فرهنگ عامه در فهم ادبیات: بررسی زبان شناختی شعر «عم اوغلی»

مقاله پیش رو در تلاش است تا تاثیر فرهنگ عامه بر درک و فهم شعر ترکی آذربایجانی را بررسی نماید. بدین منظور، شعر عم اوغلی سروده سیفی اردبیلی به عنوان پیکره زبانی این پژوهش انتخاب شده است. روش پژوهش در این مقاله، توصیفی-تحلیلی است. برای تحلیل اشعار، از اصول زبان شناسی مخصوصا ارتباط میان زبان و فرهنگ استفاده شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که لایه های زبانی از جمله آواها، واج ها، واژه ها، عبارات، باهم آیی ها، بندهای دستوری، ضرب المثل ها و پیش فرض ها در کنار لایه های فرهنگی متنوعی در این شعر به کار رفته است که با میزان و نوع فهم و همچنین نحوه برقراری ارتباط با شنونده شعر رابطه مستقیم دارند. بنابراین، علل تاثیرگذاری شعر عم اوغلو، علاوه بر اجرای فوق العاده آن از طرف سلیم موذن زاده اردبیلی را می توان در دو مورد جستجو کرد: الف) استفاده حداکثری از ظرفیت زبانی در سطوح مختلف زبان ترکی؛ ب) تسلط شاعر بر بافت فرهنگی و اجتماعی آذربایجان و استفاده از طرح واره های فرهنگی و تلفیق و به کارگیری آن ها در سطوح زبانی مذکور برای انتقال معنی به شنونده. تغییر تصویر ذهنی خواننده یا شنونده شعر، به اشتراک گذاشتن پیش فرض های زبانی و فرهنگی و استفاده از خصوصیات آوایی/واجی زبان به منظور انتقال معانی مدنظر شاعر، نمونه هایی از این موارد است.