عوامل موثر در ارتقاء خلاقیت کودکان 3-6 سال در فضاهای باز آموزشی شهر تهران بر اساس مدل منشوری خلاقیت

کودکان حدود 25 درصد از زمان خود در محیط آموزشی را در فضای باز سپری می کنند. این فضا می تواند پاسخگوی نیازهای مختلف روحی و جسمانی، هنری و آموزشی (افزایش یادگیری و رشد خلاقیت) باشد و از این جهت جایگاه بسیار مهمی در طراحی فضاهای آموزشی دارد. اما متاسفانه بی توجهی به منظرسازی فضای باز آموزشی به خصوص برای سن پیش از دبستان محسوس است. این امر لزوم و ضرورت توجه به طراحی اصولی این فضای مهم را در جهت ارتقای خلاقیت کودکان مبرز می دارد. بنابراین هدف این پژوهش بسترسازی و ارتقاء کیفی فضاهای باز مراکز آموزشی در راستای تقویت نقش این فضاها بر رشد خلاقیت کودکان 3-6 سال است. با مرور ادبیات موضوع، متغیرهای موثر بر خلاقیت شناسایی و دسته بندی شدند. با انجام آزمون باز پاسخ (با روش کیفی) نگرش طراحانه معماران و متخصصین علوم تربیتی و روان شناسی متخصص در زمینه خلاقیت کودکان، در راستای بهینه سازی فضاهای باز آموزشی به منظور رشد خلاقیت خردسالان به صورت تشریحی با روش تحلیل محتوا بررسی شد. با اتکا به یافته های تست باز پاسخ و مرور ادبیات، پرسش نامه ی بسته پاسخ بین جامعه مربیان مهدکودک و پیش دبستانی شهر تهران توزیع شد. سپس با اجرای تحلیل عاملی اکتشافی با استفاده از نرم افزار SPSS16 روی نتایج پرسش نامه ها شش عامل "مشارکت و تجربه، بهزیستی روانی، تحریک کنندگی عناصر طبیعی محیط، تنوع پذیری عملکرد، سرزندگی محیط و انگیزش محیطی" معرفی شدند و با استفاده از تحلیل مسیر در AMOS26 یک مدل منشوری برای تحلیل رابطه عوامل تدوین شد. جهت اعتبارسنجی و به دلیل اهمیت نظر کودکان در خصوص فضای مورد استفاده آن ها، از 60 کودک تست نقاشی همراه با مصاحبه نیمه سازمان یافته انجام شد و یافته های پژوهش تایید شدند. شایان ذکر است تفصیل عوامل فوق با توجه به سوالاتی که هر یک از عوامل را تشکیل می دهند، می تواند به فهرست اصول طراحی محوطه باز برای کودکان منتهی و موضوع تحقیقات آتی قرار گیرد. همچنین استفاده از متغیر کنترل جنسیت ممکن است به دسته بندی متفاوتی منجر شود.