قلمرو تاثیرپذیری حکم حرمت سوءظن از مقتضیات زمانی و مکانی با تاکید بر مبانی فقهی و رویکرد نظام حقوقی ایران

ظن و گمان در احکام، به حکم اولی فاقد اعتبار در استدلال و اثبات بوده و در منطق جایگاهی ندارد کتاب و سنت نیز آن را غیرقابل تمسک در اثبات حق و احکام شرع قلمداد نموده مگر موارد خاصی از ظنون به تاکید شارع رسیده و در اثبات حکم شرعی و یا در باب قضا و ترافعات اعتبار یافته مانند خبر واحد و شهادت. سوءظن به طریق اولی مورد نهی شارع قرار گرفته و حکم اولی آن به ویژه در تصمیمات مرتبط به دیگران حرمت است تا جایی که در تعیین، بسیاری از عناوین جرم و تخلف مانند: تهمت و افتراء و نشر اکاذیب بیشتر متکی به سوء ظن بوده حتی جنایاتی مانند قتل نیز با این خاستگاه شکل می‏گیرد. با این وصف، بایستی اذعان داشت که بسیاری از اصول و قواعد حقوقی ناظر به تضمین منع سوءظن (همچون اصل برایت و قاعده تفسیر شک به نفع متهم) و همچنین حقوق تضمین کننده آن (همچون حق دادخواهی، حق سکوت، حق تفهیم اتهام و مصونیت از بازداشت) تحت تاثیر مقتضیات زمانی و مکانی مختلف، دچار جرح و تعدیل‏ هایی گشته ‏اند.