تبیین ارتباط الگوهای مکانی و رویدادی در معماری خانه های تاریخی روستای وانشان

در میان روش های شناخت ارزش های معماری بومی، معرفی الگوهای ساخت و معماری بیش از گذشته مورد توجه است. این روش به مستندسازی دقیق میراث معماری می انجامد و در هنگام برنامه ریزی در زمینه احیا و مرمت، این داده ها کارکردی درخور می یابند. آنچه نتیجه این روند را متمایز می کند تا یک روستا همچون موزه و روستای دیگر دارای حیات پویا باشد، نوع نگرش به کیفیت الگوهاست. معماری بومی، از یک سو، متاثر از ویژگی های محیط طبیعی و از سوی دیگر، از نگرش های فرهنگی و رویدادهای تکرارشونده رخ داده در آن مکان تاثیر می پذیرد. در این پژوهش هدف مطالعه الگوهای مکانی و رویدادی در معماری بومی یک روستا بر اساس الگویی روش مند و تکرارپذیر است. در این پژوهش کیفی با انتخاب روستای تاریخی وانشان از توابع شهرستان گلپایگان در استان اصفهان، به مطالعه کیفیت الگوهای معماری پرداخته می شود. بر این اساس، با روندی توصیفی، داده هایی، که از طریق مشاهدات میدانی، کتابخانه ای، مصاحبه، و بررسی های دقیق کالبدی به دست آمده است، به شیوه تحلیل منطقی مطالعه می شود. به این منظور، ابتدا به ویژگی های طبیعی موثر بر شکل گیری معماری بومی روستای یادشده پرداخته و در ادامه عناصر کالبدی در مقیاس خانه ها و رویدادهای مرتبط با هریک شناسایی و ارتباط میان آنها سنجیده می شود. یافته ها نشان می دهد، تمایل اهالی وانشان به بهره مندی هرچه بیشتر از طبیعت سبب ایجاد فضاهایی شده که کیفیت نیمه باز دارند تا ضمن ایجاد آسایش محیطی در فصول مختلف، پاسخ گوی بیشتر فعالیت های روزمره باشند. حیاط، عنصر اتصال دهنده عناصر داخلی خانه، نقشی پراهمیت دارد و الگوی سکون و حرکت را در آن می توان دید. ایوان ها، این فضاهای واسطه، سه نقش مختلف با الگوی رویدادهای مختص خود در خانه های روستا دارند. فضای کبس و خونه نونوایی (آشپزخانه) و طویله دارای دو بخش تفکیک شده هستند که، برای امور مختلف در فصول سرد و گرم، شرایط محیطی مناسبی را فراهم می کنند. به طور معمول اشکوب اول دربرگیرنده فضاهای خدماتی و اشکوب دوم ویژه سکونت است. این تقسیم بندی کارکردی سبب ایجاد حریم خصوصی تر در اشکوب بالا و هم زمان پاسخ مناسبی به تامین گرمایش اتاق های مسکونی در فصول سرد است.