آتشدان های سنگی ولایت فارس در دوره ساسانی

نهادهای دین و دولت در دوره ساسانیان پیوند عمیقی با هم داشته است. آتشکده ها با حمایت های دولتی در سراسر ایران، نقش مهمی در پیوند ملی داشته و با اجرای مراسم دینی یک دست به حکومت مرکزی یاری می رساندند. آتشدان با قرارگیری درمیان آتشکده های ساسانی، یکی از ملزومات پرستش و از مهم ترین ادوات نیایش در دین مزدیسنی و به عنوان جایگاه و تختگاه نماد خدای بزرگ بوده است؛ بنابراین از مقدس ترین بخش های آتشکده به شمار می رود. آتشدان های دوره ساسانی از تنوع زیادی در شکل برخوردار بوده و به تبع مصالح متفاوتی دارند. بیشتر آتشدان های ساسانی از جنس سنگ یا گچ و در معدود مواردی از گل ساخته شده اند و تعدادی از آتشدان ها مخروطی شکل با طرح قاشقی یا ساده در آن ها دیده می شود؛ اما نکته جالب توجه این که در ایالت فارس در دوره ساسانی، (شامل: استان های فارس و بوشهر امروز و بخش هایی از نواحی مجاور آن ها)، تمام آتشدان های کشف شده از جنس سنگ ساخته شده و در بیرون از این ایالت به استثناء چند آتشدان که احتمالا به آتش بهرام اختصاص داشته، همگی آتشکده های مکشوف دیگر، آتشدانی از جنس گچ داشته اند. با این وصف احتمالا معنای خاصی در این انتخاب جنس آتشدان در دوره ساسانی نهفته است. پرسشی که اینجا مطرح است درمورد ارتباط مکان جغرافیایی آتشکده با جنس آتشدان است که آیا می توان بین ولایتفارس در دوره ساسانی و جنس و مصالح ساخت آتشدان ارتباطی مشخص نمود یا خیر؟ این پژوهش بنیادی با کمک گرفتن از داده های میدانی، حاصل بررسی های باستان شناختی و نیز کشفیات اتفاقی از نقاط مختلف و نیز بهره گرفتن از اطلاعات کتابخانه ای انجام شده است. علاوه بر این، یکی از انواع آتشدان های شناخته شده به شکل پرده جمع شده است که در برخی سکه های دوره ساسانی نیز دیده می شود. در نهایت به نظر می رسد از آنجایی که ولایت فارس به عنوان تختگاه شاهنشاهی ساسانی، دارای اهمیت به سزایی بوده، از این رو، آتش را در آتشدان های سنگی بر تخت می نشاندند.