واکاوی و تبیین مولفه های موثر در انتخاب آثار ملموس برای ثبت در فهرست میراث جهانی

کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان 1972م. مهم ترین ابزار حقوقی بین المللی در جهت شناسایی و حفاظت میراث مشترک بشریت است. در قلب این کنوانسیون، فهرست میراث جهانی قرار دارد که نمایانگر آثار با «ارزش برجسته جهانی» است. ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی تابع ضوابطی است که کنوانسیون میراث جهانی 1972م. و راهنمای اجرایی آن مشخص کرده است. بر طبق این کنوانسیون، کشورهای عضو در پهنه جغرافیایی خود آثار را مطابق با ضوابط کنوانسیون، برای نامزدی ثبت در فهرست میراث جهانی انتخاب می کنند؛ اما در سال های بعد از شکل گیری کنوانسیون، کشورهای عضو از میراث جهانی به عنوان ابزاری برای رسیدن به مقاصد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود بهره برده اند، که همین امر باعث تغییر نگاه به میراث جهانی از ابزاری فنی به ابزاری سیاسی شده است؛ از همین رو، انتخاب آثار در کنار الزامات کنوانسیون، در هر کشور تابع عوامل متعددی قرار گرفته است که روند ثبت را پیچیده و در برخی از کشورها پرهزینه ساخته است. با نظر به همین مطلب، پرسش اصلی پژوهش این است که، چه مولفه هایی در انتخاب آثار برای ثبت در فهرست میراث جهانی موثرند؟ هدف نیز شناخت مولفه های موثر پنهان و آشکار این فرآیند است تا در سیاست گذاری داخلی برای ثبت موفق و جلوگیری از اتلاف هزینه موثر واقع شود. بدین منظور با بررسی توصیفی-تفسیری متون مرتبط با کنوانسیون و بررسی 10 کشور عضو کنوانسیون که عملکرد شاخصی در این فرآیند داشته اند، از طریق تحلیل محتوا، مولفه های موثر شناسایی و تبیین شدند و رابطه بین آن ها نیز تفسیر گردید. بررسی ها نشان می دهد که عوامل موثر در این فرآیند در سه لایه قرار می گیرند که در مرکز آن الزامات کنوانسیون و در لایه بعدی محدودیت های ثبت و مضامین اولویت دار قرار دارد و درنهایت لایه بیرون آن، مولفه های موثر در شیوه انتخاب کشورها است که از ساختار حکومتی آن ها تا سیاست های کلان این کشورها در عرصه بین المللی و دیگر عوامل را شامل می شود.