تحلیل کمی جامعه شناسی سیاسی مصاحبه ها و سخنرانی های شهید بهشتی درخصوص جهت گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

درخصوص سیاست خارجی ایران آثار متعددی منتشر شده است؛ با این وجود هیچ پژوهش مستقلی درباره دیدگاه های شهید بهشتی در حوزه سیاست خارجی ایران منتشر نشده است. این درحالی است که نقش شهید بهشتی در شکل گیری قانون اساسی و سیاست خارجی ایران غیرقابل انکار است. بنابراین پرسش اصلی مقاله این است که نگاه شهید بهشتی به جهت-گیری آینده سیاست خارجی ایران چه بود و کدام جهت گیری را مطلوب می دانست؟ فرضیه اصلی پژوهش بر جهت گیری عدم تعهد تاکید دارد. برای پاسخ به سوال فوق و ارزیابی فرضیه مطرح شده دیدگاه های شهید بهشتی با سه جهت گیری انزواگرایی، عدم تعهد و اتحاد و ائتلاف مورد اشاره هالستی درباره سیاست خارجی و نیز جهت گیری بیطرفی انطباق داده شد. روش استفاده شده در این نوشتار آمیزه ای از تحلیل کمی(شمارش بسامد شاخص های مرتبط با جهت گیری های چهارگانه سیاست خارجی) و تحلیل کیفی (تفسیر یافته ها و مقایسه) بود. یافته های پژوهش نشان داد دو جهت گیری انزواگرایی و بیطرفی هیچ جایگاهی در تفکر شهید بهشتی ندارد. از میان دو جهت گیری دیگر، عدم تعهد با 73 درصد فراوانی جایگاه نخست و اتحاد و ائتلاف با 27 درصد فراوانی جایگاه دوم را کسب کرده است. نکته قابل تامل این است که شهید بهشتی اتحاد را نه با قدرت های بزرگ؛ بلکه برای روابط ایران با کشورهای مسلمان و جهان سومی تجویز کرده است.