تصرفات زبانی مولانا در غزلیات شمس

شعر حادثه ای است در زبان، بنابراین مهم ترین عنصر شعر زبان است. شاعران با تصرف در زبان عادی و زیر پا گذاشتن قواعد آن، ساخت های نو و بدیع خلق می کنند و شعر می آفرینند. در این پژوهش تصرفات زبانی مولانا در غزلیات شمس بررسی و تحلیل شده است. برای این منظور غزلیات شمس تبریز با مقدمه، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی که مشتمل بر 1075 غزل مولاناست، به عنوان جامعه آماری پژوهش انتخاب شد و برای شناسایی نمونه های تصرفات زبانی همه این مجموعه غزلیات با دقت مطالعه شد و پس از استخراج نمونه ها به طبقه بندی و تحلیل ها آن ها پرداختیم. ابتدا یافته ها را به دودسته تصرفات واژگانی و نحوی تقسیم کردیم و سپس تصرفات واژگانی را در سه دسته ساختمانی، آوایی و معنایی بررسی کردیم. نتیجه تحلیل ها نشان می دهد که مولانا برای رسیدن به شعر ناب قواعد آوایی، صرفی و نحوی زبان را زیر پا می گذارد و با نبوغ هنری که از آن برخوردار است، ساخت هایی تازه و بدیع می آفریند. این دخل و تصرف مولانا در زبان منجر به: توسع زبان، برجسته سازی زبان و نیز تقویت جانب موسیقایی کلام او شده است. بسامد و فراوانی بعضی از این تصرفات به حدی است که می توان آن را یک ویژگی سبکی غزل مولانا به شمار آورد.