تحلیل گفتمان پیام دینی آنلاین (مطالعه موردی: صفحه های اینستاگرام علیرضا پناهیان و حسن آقامیری)

امروزه به واسطه ی نفوذ گسترده ی رسانه های نوین و ویژگیهای منحصربه فرد آن ها، شاهد عرصه های نوظهور در حوزه های مختلف علمی هستیم. تاثیر عمیق رسانه هایی چون شبکه های اجتماعی از یک سو و اهمیت دین به عنوان یکی از مهم ترین پدیده های مورد مطالعه در جوامع بشری در طول تاریخ از سوی دیگر، ضرورت مطالعه ی تاثیرات رسانه بر دین و اهمیت کشف گفتمان های موجود در این حوزه را بیش از پیش روشن می-کند. ازین رو در این مقاله تاثیر شبکه های اجتماعی (به طور خاص اینستاگرام به عنوان یکی از رسانه های محبوب و پرطرفدار) بر روی پیام های دینی دو روحانی پرنفوذ (علیرضا پناهیان و حسن آقامیری) بررسی می شود. داده های تحقیق از پست های صفحه های اینستاگرام دونفر در بازه ی زمانی 6ماهه ی سال 1400و1401 جمع آوری شده است. در این مقاله با بررسی نظریات در حوزه گفتمان های دینی (مانند گفتمان های غرب-گرایی، ملی گرایی و اسلام گرایی، گفتمان های تجددگرایی، شریعت گرایی و تمدن گرایی و گفتمان های روشنفکری و روشنفکری دینی، سنت اسلامی و نوبنیادگرایی)، جمع بندی آن به صورت دوگانه های گفتمانی در حوزه دین به عنوان مبانی نظری آورده شده است. نتایج حاصل از تحلیل گفتمان در مرحله نهایی نشان می دهد که گفتمان غالب در پیام های دینی علیرضا پناهیان، بر محور «آرمان گرایی و تمدن گرایی اسلامی» شکل گرفته است. این یافته با تئوری تمدن گرایی در بخش مبانی نظری همخوانی دارد. از سوی دیگر، گفتمان حاکم بر پیام های دینی حسن آقامیری از محور «تساهل و انتقاد از حاکمیت رسمی دینی» می گذرد که منطبق بر نظریه روشنفکری دینی است.