مروری بر عملکرد خلافت عباسیان در اجرا و تحقق اخلاق پزشکی (656-132 ق.)

 اخلاق پزشکی یکی از موضوعات مهم در دانش و حرفه پزشکی به شمار می رود که نقش مهمی در نظام مندشدن و اعتلای علمی این حرفه و به تبع در حیات افراد جامعه دارد. در عصر عباسیان (656-132 ق.)، همزمان با پیشرفت های علمی در گستره تمدن اسلامی، تلاش فراوانی در تحقق اصول اخلاق پزشکی و ساختارمندشدن آن توسط حکیمان و حاکمان انجام گرفت. توجه به جایگاه و اهمیت پزشکان این عصر، زمینه را برای ازدیاد متقلبان این حرفه فراهم ساخته بود که سلامتی و جان بیماران را به خطر می انداختند. از این رو نهاد خلافت عباسیان با ارائه تدابیر و اقدامات متعددی با افراد متخلف واردشده در این حرفه مقابله کرد و بستر را جهت اعتلای اخلاق در حرفه پزشکی فراهم ساخت.

 پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی تحلیلی است. برای جمع آوری اطلاعات ابتدا منابع دست اول در بازه زمانی عصر عباسیان مورد بررسی قرار گرفته شده است. در این راستا ابتدا کتاب های تاریخ عمومی و حسبه نگاری ها مورد بررسی واقع شده اند، سپس منابع پزشکی این عصر مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین از منابع جدید جهت تکمیل اطلاعات استفاده شده است.

ملاحظات اخلاقی: 

در سراسر پژوهش حاضر صداقت و امانتداری علمی به طور کامل رعایت شده است.

 دستاوردهای پژوهش نشان داد که توجه به آموزش اخلاق پزشکی، گسترش مراکز خدمات درمانی، توجه به اهمیت و جایگاه علم و دانش پزشکان و تقویت موقعیت اجتماعی آنانی که علمشان به اثبات رسیده بود، آزمودن و نظارت بر کار آن ها از طریق دستگاه های نظارتی ذی صلاح، از جمله عملکرد نهاد خلافت عصر عباسیان بود که زمینه را برای تربیت و پرورش اخلاقی پزشکان فراهم می کرد.

 در عصر عباسیان علاوه بر توجه دستگاه خلافت جهت تحقق اخلاق در حرفه پزشکی، پزشکان تربیت شده نیز سعی می کردند با همه بیماران بدون در نظرگرفتن تفاوت های ظاهری اخلاق مدارانه رفتار کنند. آن ها حتی نسبت به بیمارانی که به لحاظ شرایط روحی و اجتماعی در موقعیت حساس تری قرار داشتند، بی توجه نبودند و تلاش می کردند همانند دیگر بیماران با آن ها برخوردی شایسته داشته باشند و اقداماتی را در راستای کاهش دردها و آلام آن ها انجام دهند.