مداخلات بهداشت عمومی دولت: گام های حیاتی در مقابله با همه گیری COVID-19 در ایران

در مواجهه با همه گیری COVID-19، دولت ها در سرتاسر جهان مسئولیت بزرگ اجرای مداخلات بهداشت عمومی برای مهار گسترش کروناویروس را بر عهده گرفته بودند. این مداخلات، از آموزش عمومی و فاصله گذاری اجتماعی گرفته تا انجام گسترده آزمایش تشخیصی، و واکسیناسیون عمومی، نقشی اساسی در حفاظت از سلامت جامعه و کاهش تاثیرات جانبی این بحران بی سابقه بر زندگی مردم ایفا کرده است.مداخله دولت ها در کنترل شیوع ویروس کرونا و مقابله با COVID-19 امری حیاتی بوده و دولت ها از این طریق تعهد خود را نسبت به حمایت از شهروندان در تامین، حفظ و ارتقای سلامت و رفاه جامعه و در به حداقل رساندن فشار بر نظام های سلامت نشان داده اند. این مداخلات نه تنها جان افراد را نجات داده است، بلکه احساس امنیت و ثبات را در مواقع حساس و نامطمئن پاندمی با وجود موج گسترده و بی سابقه ی شیوع اطلاعات نادرست و شایعات، فراهم کرده است.در کشورهای مختلف سیاست ها و رویکردهای متفاوتی بنا بر شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و توانمندی های نظام سلامت در پیش گرفته شد. از جمله اقدامات مهم دولت ها در کشورهای مختلف جهان(1، 2) می توان به اقدامات آگاهی رسانی عمومی، (3) پیشگیری، (4) ردیابی (Contact Tracing)،(5) تشخیص، درمان، واکسیناسیون و مراقبت های اختصاصی اشاره کرد.علی رغم تحمیل تحریم های گسترده و سنگین جهانی، جمهوری اسلامی ایران در یک بازه زمانی بسیار کوتاه و با تکیه بر بستر نظام مراقبت های بهداشتی اولیه در آغازین روزهای شیوع جهانی COVID-19 مداخلات چند وجهی بسیار مهمی در ساختار، برنامه ها و روش های ارائه خدمات به انجام رساند، که مستندسازی و انتشار آن می تواند درس آموخته گرانبهایی برای حال و آینده نظام های سلامت باشد. از اهم این مداخلات می توان به آموزش عمومی مردم، گسترش فاصله گذاری اجتماعی، ایجاد ساختار غربالگری شفاهی برای ردیابی، شناسایی و شکستن زنجیره انتقال بیماری، بهره مندی از مشارکت مردم و جامعه در مقابله با بیماری، راه اندازی آزمایشگاه های تشخیصی تخصصی COVID-19 و گسترش کشوری انجام تست های تشخیصی، راه اندازی مراکز منتخب COVID-19 برای پذیرش بیماران ارجاعی از بخش های دولتی و خصوصی در سطح اول، تدوین و بازنگری پروتکل های تشخیصی و درمان سرپایی COVID-19، راه اندازی مراکز قرنطینه و واکسیناسیون عمومی با توجه به اولویت گروه های آسیب پذیر و در معرض خطر اشاره کرد. علی رغم موفقیت چشمگیر مداخلات انجام شده در مقابله با COVID-19، چالش های متعددی همچنان باقی است. نگرانی های مردم با رواج اینفودمیک و شایعات مختلف، همچون سیلی که تلاش دارد تمام سازه ها و سدهای پیشگیری و مداخلات بهداشت عمومی را از بین ببرد، موجب شکستن اعتماد مردم به مراجع بهداشتی می شود. از سوی دیگر، سویه های مختلف و نوظهور ویروس هم موجب نگرانی های بیشتر مردم شده و تلاش های بیشتری را در حوزه نظام سلامت طلب می کند. لذا لازم است راهبردهای ارتباطی بیشتر بهبود یابد تا از درک عمومی و تبعیت از اقدامات پیشگیرانه اطمینان حاصل شود. در این شرایط، مجلات علمی- پژوهشی در ایجاد اعتماد بین مردم و نظام سلامت، تصمیم گیری های مشارکتی و مردم محور و اطلاع رسانی مبتنی بر شواهد نقش حیاتی دارند.(6) در این میان نقش مجلات علمی پژوهشی داخلی کشورهای غیر انگلیسی زبان در انتشار و توزیع اطلاعات مبتنی برشواهد، شفاف سازی برنامه های ملی و بین المللی در مقابله با پاندمی، تصحیح اطلاعات نادرست و شایعات در بین عموم مردم، که الزاما استفاده کنندگان مقالات علمی پژوهشی بین المللی به زبان انگلیسی نیستند، مضاعف می باشد. در این راستا، مجله تصویر سلامت که یکی از مجلات علمی- پژوهشی با داوری هم طراز فارسی است و توسط مرکز تحقیقات مدیریت خدمات بهداشتی درمانی دانشگاه علوم پزشکی تبریز منتشر می شود، تصمیم گرفت ویژه نامه ای را با همکاری قائم مقام معاون بهداشت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و رئیس مرکز مدیریت شبکه ایران منتشر نماید. این شماره ویژه اهم سیاست ها، برنامه ها و اقدامات اجرایی و پیشگیرانه مرتبط با COVID-19 در نظام مراقبت های بهداشتی اولیه بر اساس شواهد، اسناد دولتی، مطالعات میدانی، داده های عملکردی موجود را که در سامانه های نظام مراقبت های بهداشتی درمانی اولیه، در طی سال های 1398 تا 1400 انجام شده است را پوشش می دهد. تمام مقالات این شماره ویژه فرایند داوری هم طراز را مطابق با استانداردهای مجله تصویر سلامت تحت نظر سردبیر مجله طی کرده است.