رویکرد سبک اسلامی در معرفت عقلی و شهودی سهروردی و ملاصدرا

بی‏تردید در میان مباحث مختلف فلسفی، مسائل مربوط به ادراک و معرفت بیش از هر موضوع دیگر محل مناقشات و معرکه‏ی آراء بوده است. این امر در میان فیلسوفان مغرب زمین، به ویژه در طی چند قرن اخیر، تبلور کامل یافته و به اوج خود رسیده است.

این پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی رویکرد سبک اسلامی  در معرفت عقلی و شهودی  سهروردی و ملاصدرا می پردازد. تحلیل رابطه ایمان و معرفت اسلامی از مهم ترین مسائل انسان شناسی دینی است. معرفت شناسان معاصر رویکردی تحلیلی نسبت به معرفت دارند. مسئله تحلیل یا تعریف معرفت از مباحث بسیار دشوار و مورد اختلاف در معرفت شناسی معاصر است. در برخی اوقات هدف نحوه دست یابی انسان به معرفت است که امری روانشاسانه است. گاهی نیز آن چه که مد نظر است این است که جهت دست یابی به معرفت چه شرایطی باید مهیا شود تا ما به مقصود نائل شویم که این بر عهده فیسلوف است و از راه تحلیل فلسفی معرفت  میسر است. بسیاری از معرفت شناسان صرفا به ایضاح معنای واژه  اکتفا و به تحلیل فلسفی آن وقعی نمی نهند.

  در معرفت شناسی رویکرد روان شناسانه از دایره بحث بیرون است. در رابطه با مساله‏ی راه‏های حصول علم و معرفت عقل گرایان عموما معتقدند که ذهن مجموعه‏ای از فطریات دارد که زمینه‏ی معرفت پیشین را فراهم می‏کند، اما تجربه گرایان انکار می‏کنند که چنین فطریاتی وجود داشته باشد. شناخت حقیقت علم و ادراک و چگونگی حصول ادراکات به طور اعم، و ادراکات عقلی به طور اخص از دیرباز در اندیشه فلاسفه و حکمای مسلمان جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است. صدرالمتالهین از جمله فیلسوفان مسلمانی است که به طور مبسوط و متفاوت از دیگر فیلسوفان به این مسئله پرداخته است.

نگارندگان در این مقاله برآنند تا، پس از بیان اصول بنیادین اندیشه  اسلامی صدرایی در مورد علم، به تبیین سه نظریه ظاهرا متفاوت از ملاصدرا در خصوص کیفیت حصول ادراکات عقلانی و یا تعقل وشهود در سبک اندیشه اسلامی سهروردی بپردازند، سپس جمع بین این دو نظریه و ارجاع آن به تحولات و تطورات مختلف نفس نیز مورد بحث قرار گیرد.