بررسی کاربرد فناوری نوین متاورس در آموزش و یادگیری: یک مرور نظام مند

 پژوهش حاضر با هدف بررسی کاربرد فناوری نوین متاورس در آموزش و یادگیری جهت توسعه، تسهیل و کاربردی سازی آن در آموزش صورت گرفت. مساله ی پژوهش، چگونگی امکان پذیر شدن ناممکن های واقعی در آموزش و یادگیری به صورت شهودی و نقش متاورس در این زمینه، میزان موفقیت پژوهش های آموزشی صورت گرفته و دلایل علمی و پژوهشی آن ها برای کاربرد متاورس در آموزش بود. در پژوهش ها اهداف، متغیرها، روش ها، نتایج و چالش ها در مورد کاربرد متاورس در آموزش بررسی شد.

پژوهش، به روش مرور نظام مند صورت گرفت. جامعه ی آماری (میدان تحقیق) محتوای مورد نیاز جهت انجام مرور نظام مند شامل مقالات علمی و پژوهشی معتبر بود. نمونه آماری به روش هدفمند و از بین 127 مقاله 23 مورد انتخاب گردید. معیارهای ورود به چرخه ی پژوهش، ارتباط کامل عنوان مقاله با موضوع متاورس، جدید بودن سال انتشار، انتشار بین سال های 2023-2020، اعتبار نشریه و سایت نمایه شده، معتبر و کافی بودن مرجع مقاله، استفاده از روش های صحیح پژوهش و ارتباط آن با موضوع آموزش و یادگیری بود. معیارهای خروج مقاله از روند پژوهش شامل عدم ارتباط موضوعی، پایین بودن رتبه پژوهشی نشریه، جدید نبودن سال انتشار، تکراری بودن موضوع، زبان های غیر از فارسی و انگلیسی می شد. کلمات کلیدی مورد استفاده، متاورس، آموزش و یادگیری به صورت فارسی و انگلیسی بود و مقاله ها در پایگاه های معتبر داخلی و خارجی مورد جستجو قرار گرفت.

پژوهش، نشان داد متاورس علی رغم نوپا بودن و توسعه ی محدود ابعاد فناوری آن، توانسته در آموزش و یادگیری تاثیرگذار باشد. در پاسخ به سوال ها مشخص شد برجسته ترین اهداف پژوهش های مرتبط با کاربرد متاورس در آموزش، ارائه ی تعریف واضح از متاورس، کاربردهای متاورس در آموزش، ارائه ی مدل، تعیین چالش ها، توصیف ویژگی ها و روش استفاده، الزامات حقوقی، تحلیل نگرش ها و نقش هوش مصنوعی در متاورس بود. کشورهای پیشتاز در این زمینه کره، چین، آمریکا، اسپانیا، تایوان و امارات بودند. روش های تحقیق استفاده شده پیمایشی، توصیفی، آزمایشی، تحلیل محتوا، مدل سازی و مرور سیستماتیک بود. جامعه ی آماری بیشتر پژوهش ها دانشجویان و متغیرها به صورت کلی یادگیری، محتوای آموزشی، رضایت کاربر و چارچوب متاورس بود. همچنین، عمده ترین ابزارهای مورد استفاده در پژوهش های انتخاب شده پرسش نامه، مصاحبه و آزمون بود. تعداد پژوهش های آزمایشی در آموزش، 7 مورد می باشد. یافته های اصلی پژوهش ها بیشتر شامل ارائه ی چارچوب فنی، بهبود تعامل، ایجاد یادگیری عمیق و معنادار، افزایش انگیزه، ایجاد خلاقیت، یادگیری شخصی سازی شده، آموزش موقعیتی و ایجاد فرصت های آموزشی جدید می شد. چالش ها، مربوط به نوپا بودن فناوری، تاثیر قابلیت های فنی بر نتایج، محدودیت های تکنولوژیکی، مسائل اخلاقی، تهدید سلامت، بالا بودن هزینه، مشکل تولید محتوا، کمبود متخصص و عدم دسترسی همگان بود.

از آن جایی که ظهور متاورس را به طور عملی باید از سال 2021 در نظر گرفت، اما قابلیت ها و توانایی های تاثیرگذار آن در آموزش توسط اکثر پژوهش ها مورد تایید قرار گرفته است و پیش بینی می شود متاورس آینده درخشانی را برای آموزش و یادگیری به ارمغان خواهد آورد و می تواند جهت تسهیل و تسریع در تحقق اهداف آموزشی مورد استفاده قرار گیرد. لذا، برای بهبود وضعیت موجود نیاز هست: الف) الگوهای طراحی آموزشی مبتنی بر متاورس طراحی گردد. ب) الگوی تولید محتوا برای متاورس طراحی و ارائه گردد. ج) اصول طراحی محیط های آموزش و یادگیری مبتنی بر متاورس طراحی، تدوین و استانداردسازی شود. د) اصول و روش پیاده سازی، توسعه فنی و پشتیبانی متاورس تدوین گردد. ه) اصول و روش های ارزشیابی برنامه های آموزشی مبتنی بر متاورس طراحی شود. و) منشور حقوقی و اخلاقی محیط های آموزشی متاورسی تهیه شود. از محدودیت های تحقیق می توان به کم بودن پژوهش های آزمایشی، عدم تکامل تکنولوژی های کاربردی در متاورس و محدود بودن گستره ی پژوهش ها اشاره کرد. پیشنهاد می شود با بهره گیری از فناوری متاورس، آموزش از حالت کلاسی به جهان مجازی تبدیل و تاثیر آن در ابعاد مختلف آموزش و یادگیری مورد پژوهش قرار گیرد.