بررسی روند تغییرات درآمد و هزینه بیمارستان های دولتی استان مازندران قبل و بعد از اجرای طرح تحول نظام سلامت

طرح تحول سلامت با اهدافی نظیر افزایش دسترسی مردم به خدمات سلامت، کاهش پرداخت مستقیم بیماران و بهبود کیفیت خدمات، از سال 1393 در سطح ملی اجرا شد. از آن جایی که این طرح ماهیتا با تغییرات قابل ملاحظه در بخش تامین مالی بیمارستان ها همراه بوده است، لذا این مطالعه با هدف بررسی روند تغییرات درآمد و هزینه بیمارستان های دولتی استان مازندران قبل و بعد از اجرای طرح تحول سلامت، به عنوان دو شاخص مهم از شاخص های کلیدی عملکرد مالی بیمارستان ها، انجام پذیرفت.

این مطالعه از نوع گذشته نگر می باشد که در سال 1398 انجام شد. از آن جایی که این مطالعه به تاثیر مداخله انجام شده به وسیله بخش دولتی از طریق مقایسه تغییرات در قبل و بعد از اجرای مداخله می پردازد، لذا نوعی از مطالعه شبه تجربی محسوب می گردد. جامعه آماری شامل کلیه بیمارستان های دولتی استان مازندران می باشد. روش نمونه گیری سرشماری بوده و کلیه 24 بیمارستان دولتی استان مازندران را پوشش داده است. بازه زمانی مطالعه از سال 1389 تا 1396 یعنی 4 سال قبل و 4 سال بعد از اجرای طرح تحول را در بر می گیرد. در این مطالعه از داده های ثانویه که به طور روتین در سیستم اطلاعات نظام بیمارستانی کشور ثبت می گردد، استفاده شده است. به منظور تهیه وگردآوری داده ها، یک چک لیست محقق ساخته مبتنی بر اهداف مطالعه و فراهمی داده ها در سیستم ثبت اطلاعات روتین بیمارستان ها تهیه شد که عمدتا شامل متغیرهای هزینه پرسنلی، هزینه غیرپرسنلی، درآمدهای نقدی، درآمدهای بیمه ای و سال کاری بوده است. داده ها پس ازجمع آوری از سیستم اطلاعات الکترنیکی (HIS) جامع و متمرکزکه حاوی کلیه اطلاعات مالی و عملکردی تمام بیمارستان های استان می باشد، استخراج و با استفاده از نرم افزار SPSS و بهره گیری از روش های آماری متناسب تجزیه و تحلیل آماری گردید.

به طور کلی بعد از اجرای طرح تحول سلامت میانگین هزینه ها در بیمارستان های مورد مطالعه از 613/249 به 552/771 میلیون تومان (61/2 برابر) و میانگین درآمدها از 738/152 به 804/534 میلیون تومان (50/3 برابر) افزایش یافته است. لذا هم میانگین هزینه و هم میانگین درآمد در هر دو دوره 4 ساله قبل و بعد از اجرای طرح تحول به طور کلی سیر افزایشی داشته اند ولی سرعت رشد هزینه ها و درآمدها در دوره قبل از اجرای طرح نسبت به دوره بعد از اجرای طرح کم تر بوده است، هر چند در همین دوره فاصله بین هزینه ها و درآمدها در حال افزایش بوده است. در دوره بعد از اجرای طرح به دلیل افزایش سریع درآمدها در ابتدای اجرای طرح تحول، فاصله بین هزینه و درآمد نسبتا کاهش داشته است، ولی به تدریج سرعت رشد درآمد نسبت به سرعت رشد هزینه کاهش یافته و در نتیجه فاصله بین هزینه و درآمد بیمارستان های مطالعه شده در پایان دوره مطالعه دچار فاصله بی سابقه ای شده است. هم چنین مشخص شده است که در طول سال های مطالعه هزینه پرسنلی با شیپ های کم و زیاد ولی دائما به سیر صعودی خود ادامه داده است، در صورتی که هزینه غیرپرسنلی، از سال 95 شروع به کاهش شدید و بی سابقه نموده است.

اگر چه اجرای طرح تحول سبب افزایش گردش مالی بیمارستان های دولتی شده است، ولی به دلیل افزایش میانگین هزینه نسبت به افزایش میانگین درآمد آن ها، اجرای این طرح سبب افزایش فشار مالی به بیمارستان ها و گسترش کسری درآمد نسبت به هزینه آن ها شده است. بنابراین شکاف بین هزینه و درآمد و روند صعودی این شکاف در بیمارستان های دولتی می تواند به عنوان چالشی برای تامین مالی بیمارستان ها و تضمین دسترسی نسبی مردم به این خدمات در حال و آینده مطرح باشد.