عوامل موثر و راهکارهای مقابله با رکود علمی از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران: یک مطالعه کیفی

در دانشگاه ها موضوع جذب و نگهداشت اعضای هیات علمی از اهمیت بالایی برخوردار است. چنان چه این امر به هر دلیلی میسر نگردد، می تواند منجر به رکود علمی اعضای هیات علمی و افت انگیزه در مسیر شغلی و وقفه در اجرای وظایف هفتگانه آنان گردد. با توجه به اهمیت پیشرفت اعضای هیات علمی به عنوان نخبگان آموزشی و پژوهشی کشور و نقش بسزای آن ها در تربیت نیروی انسانی ماهر به خصوص نقش اعضای هیات علمی وزارت بهداشت درمانی و آموزش پزشکی در تربیت دانش آموختگان رشته های علوم پزشکی که با سلامت عمومی جامعه در ارتباط هستند لذا پرداختن به دلایل رکود علمی و یافتن راه حل برای جلوگیری از آن ضروری است. این مطالعه کیفی با هدف بررسی عوامل موثر بر رکود علمی و راهکارها از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، انجام پذیرفت.

این مطالعه با هدف کاربردی، و به شیوه کیفی از نوع تحلیل محتوای قراردادی از دی ماه 1401 الی آذر 1402 انجام شده است. در این پژوهش با توجه به ماهیت پژوهش کیفی به منظور تبیین ادراک، نگرش ها و رفتارهای مشارکت کنندگان، از روش نمونه گیری هدفمند با حداکثر تنوع و هم چنین نمونه گیری به روش گلوله برفی استفاده شد چرا که هدف، انتخاب مشارکت کنندگانی بود که منبع غنی از اطلاعات بوده و به محقق جهت درک بهتر مفهوم رکود علمی کمک نمود. مشارکت کنندگان، اعضای هیات علمی بودند که حداقل 10 سال عضو هیات علمی بوده اند. علاوه بر انجام مصاحبه عمیق و نیمه ساختار یافته، اسناد بالادستی و نتایج مطالعات مشابه نیز مورد بررسی قرار گرفت.

درمجموع 3 مضمون اصلی، 18 مقوله و 118 کد به شرح پیش رو استخراج شد، مضمون رکود علمی شامل47 کد و 6 مقوله با عناوین عوامل فردی، عوامل سازمانی، عوامل روانشناختی، عوامل مهارتی، عوامل شغلی و عوامل پژوهشی مضمون چالش های مسیر ارتقا شامل 33 کد و 6 مقوله با عناوین چالش های آئین نامه ارتقا، چالش های مربوط به فعالیت های فرهنگی، آموزشی، پژوهشی، اجرایی و چالش های بررسی پرونده های ارتقای مرتبه علمی و مضمون راهکارهای پیشگیری از رکود علمی شامل 38 کد و 6 مقوله با عناوین راهکارهای پیشگیری مرتبط با آئین نامه ارتقا، فعالیت های فرهنگی، فعالیت های آموزشی، فعالیت های پژوهشی، فعالیت های اجرایی و بررسی پرونده های ارتقای مرتبه علمی می باشد.

بر اساس نتایج مطالعه حاضر، محققان علل رکود علمی را شناسایی نمودند؛ همچنین آنان بر این باورند که بازنگری در آئین نامه ارتقا مهم ترین راهکار پیشگیری از رکود علمی می باشد. آن ها بیان داشتند در بازنگری آئین نامه می توان، علاوه بر شاخص های کمی در هر یک از عوامل امتیازی ارتقا به کیفیت آن ها نیز پرداخته شود. در مبحث آموزش، کیفیت و نوآوری آموزش در نظر گرفته شود. در بخش پژوهش، به کاربردی بودن پژوهش ها توجه شود. آنان معتقد بودند رکود علمی قابل پیشگیری است و می توان از طریق اقدامات گسترده تر بهره وری علمی و سیستم های پاداش که پروژه های نوآورانه و اکتشافی را تشویق می کنند، با آن مقابله کرد. در بخش اجرایی، کیفیت انجام کار و تغییر و تحولات مفید در حین فعالیت اجرایی ملاک قرارگیرد. در فعالیت فرهنگی، به انجام فعالیت های اجتماعی و با کیفیت توجه شود؛ هم چنین آن ها روند سریع تر پرونده های ارتقا و وجود نیروی انسانی زبده در رسیدگی به مشکلات احتمالی را مطرح نمودند. آن ها بیان داشتند با رویکرد تفویض اختیار به دانشگاه های علوم پزشکی کشور و بازنگری آئین نامه های ترفیع و ارتقا می توان با عوامل ایجاد رکود علمی مقابله کرد و به سوی دانشگاه پاسخگو گام برداشت.