مفاهیم توسعه انسانی و روند شاخص توسعه انسانی در ایران

توسعه انسانی به صورت فرایند افزایش گزینه های مردم و افزایش سطح رفاه زندگی تعریف شده و برخورداری انسان از زندگی طولانی و سالم و اخلاق در محیط غنی و در جامعه مدنی دموکراتیک هدف نهایی توسعه است. شاخص توسعه انسانی با سه متغیر اندازه گیری و مورد مقایسه قرار می گیرد. طول عمر به وسیله امید زندگی در بدو تولد اندازه گیری می شود، دانش به وسیله ترکیبی از میزان سواد بزرگسالان و نسبت ثبت نام خاص ترکیبی در آموزش ابتدایی، متوسطه و دانشگاهی (میانگین سال های تحصیل)، استاندارد زندگی به وسیله GDP سرانه و یا درآمد اندازه گیری می شود. سه شاخص یاد شده که اجزای شاخص توسعه انسانی هستند، با یکدیگر جمع و بر سه تقسیم می شوند. بر اساس گزارشات توسعه انسانی، شاخص مربوطه در ایران از 0.56 در سال 1975 به 0.73 در سال 2002 افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که متوسط جهانی این شاخص در سال 2002، 0.729 بوده است. در بین 177 کشور عضو سازمان ملل متحد، ایران رتبه 101 را در سال 2002 به خود اختصاص داده است و در سال 2001 ایران در رتبه 106 قرار داشت. اگر چه شاخص توسعه انسانی در کشورمان روند چشمگیری داشته است، اما با توجه به این که ارزش شاخص های طول عمر، دانش و سطح زندگی هر کشور از روی بیشترین و کمترین طول عمر، دانش و درآمد کشورهای مورد بررسی تعیین می شود و شاخص توسعه انسانی رتبه هر کشور را نسبت به کشورهای دیگر در سال معینی نشان می دهد، بنابراین ممکن است طول عمر، دانش و درآمد در کشوری افزایش یابد، در حالی که شاخص توسعه انسانی آن افت داشته باشد. مدیران و کارکنان بخش بهداشت و درمان با نقش کلیدی خود در بهبود شاخص های بهداشتی، سهم عمده ای در توسعه انسانی و ارتقای جایگاه کشورمان در رتبه بندی جهانی دارند.