بررسی رابطه رنگ عنبیه و پیگمانتاسیون حاشیه مردمک با کاپ دیسک بینایی

رنگ چشم منشا ژنتیکی دارد و توسط تجمع و توزیع دو رنگدانه ملانین و لیپوکروم در عنبیه مشخص می شود. وجود مقداری رنگدانه در عنبیه باعث رنگ آبی چشمها می شود که با افزایش میزان پیگمان عنبیه، چشمها به رنگ سبز، میشی (Hazel) و قهوه ای مشاهده می شوند. اگر چه در حالت معمول، دامنه نسبت Cup/Disk (C/D) می تواند بین 0- 0.8 متغیر باشد اما معمولا در حالت نرمال سر عصب بینایی، نسبت C/D کمتر از 0.3 است. مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطه عنبیه و پیگمانتاسیون حاشیه مردمک با اندازه کاپ در افراد بدون بیماری چشمی اولیه و ثانویه انجام شد.
در این مطالعه توصیفی- تحلیلی زنان مراجعه کننده به کلینیک چشم پزشکی سبزوار مورد بررسی قرار گرفتند. بیماران پس از معاینه با اسلیت لامپ از نظر رنگ عنبیه (چشم) به سه شکل قهوه ای تیره، متوسط (سبزه) و کمرنگ (آبی) تقسیم شدند و از نظر پیگمانتاسیون حاشیه مردمک نیز به طور کیفی به یک ردیف، دو ردیف، سه ردیف، چند ردیف و بدون پیگمانتاسیون حاشیه مردمک تقسیم شدند. در فندوسکوپی با افتالموسکوپ مستقیم نسبت C/D به صورت کیفی تخمین زده شد. یافته های مشاهده و معاینه پس از ثبت با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون Chi-Square و آزمون دقیق Fisher مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
در مجموع 227 نفر مورد بررسی قرار گرفتند که میانگین و انحراف معیار کاپ چشم راست و چپ آنها به ترتیب 0.1617±0.1178 و 0.1648±0.1197 بود. دامنه کاپ بین 0-0.5 بود؛ اما بیشترین فراوانی کاپ در چشم راست و چپ به ترتیب مربوط به کاپ 0.2 و 0.1 و کمترین فراوانی در هر دو چشم مربوط به کاپ 0.5 بود. بیشترین رنگ عنبیه مربوط به قهوه ای تیره (55.9%) و بیشترین پیگمانتاسیون حاشیه مردمک (47%) مربوط به دو ردیف بود. از نظر آسیمتری کاپ در دو چشم 4.5% آسیمتری مشاهده گردید که به تفکیک برای کاپ صفر، 0.1 و 0.2 هر کدام 0.9% و در مورد کاپ 0.3 و 0.4 به ترتیب 0.5% و 1.3% بود؛ در مورد کاپ 0.5 آسیمتری مشاهده نگردید. در بررسی رابطه میانگین کاپ چشم راست و چپ با رنگ عنبیه و پیگمانتاسیون حاشیه مردمک از نظر آماری رابطه معنی داری حاصل نگردید؛ اما در بررسی رابطه کاپ صفر چشم راست با رنگ آبی P=0.041 به دست آمد ولی در چشم چپ اختلاف معنی داری مشاهده نگردید؛ رابطه کاپ 0.1، 0.4 و 0.5 در چشم راست با رنگ چشم از نظر آماری معنی دار بود (P=0.004 برای رنگ آبی) (P=0.038 و P=0.035 برای رنگ قهوه ای متوسط «سبزه»). از نظر بررسی رابطه کاپ با پیگمانتاسیون حاشیه مردمک در چشم راست بین کاپ 0.1 و سه ردیف مقدار P=0.048 و برای کاپ 0.2 برای حالت دو ردیف P=0.020 و برای حالت بدون پیگمان حاشیه مردمک P=0.036 حاصل گردید؛ اما در چشم چپ در بررسی رابطه کاپ 0.1 و پیگمانتاسیون حاشیه مردمک برای حالت دو ردیف P=0.024 و سه ردیف P=0.03 به دست آمد و برای کاپ 0.2 برای حالت دو ردیف P=0.018 و سه ردیف P=0.024 و بدون پیگمان حاشیه مردمک P=0.031 به دست آمد.
با توجه به این که در بررسی رابطه کلی میانگین کاپ و رنگ چشم و پیگمانتاسیون حاشیه مردمک رابطه معنی داری مشاهده نگردید ولی در مورد بعضی از انواع کاپ و رنگ چشم و پیگمانتاسیون حاشیه مردمک اختلاف معنی داری وجود داشت، این مساله نیازمند بررسی و مطالعه بیشتری است تا از این طریق بتوان با مشاهده برخی از شاخصها در مورد برخی از روابط پیش بینی علمی به عمل آورد.