کلام شیعی؛ دوره های تاریخی، رویکردهای فکری

علم کلام مانند دیگر علوم سیر تحول و تطور خاص خود را دارد. بر همین اساس علمی تاریخمند است که به ارائه تصویر صحیحی از سیر تطور، بررسی تاریخی مسائل و مباحث آن نزد متکلمان در دوره ها و مراحل گوناگون تاریخ نیازمند است. متاسفانه این نکته مهم به طور معمول مورد غفلت متکلمان بوده است. اما ضرورت جدی آن در دهه های اخیر سبب شده است برخی به این مساله توجه بیشتر داشته، و حتی جزء مواد درسی برخی از مراکز تخصصی این رشته تحصیلی قرار گیرد.
به همین جهت متکلمان امامیه به رغم برخورداری از وحدت هدف و امتیاز و ویژگی مشترک در عرضه مباحث کلام، رویکردهای متفاوتی داشته اند. ازجمله عوامل گزینش آن ها شرایط جغرافیایی و تاریخی است. گاهی در منطقه ای جغرافیایی و مقطعی تاریخی رویکردی مطرح بوده که در برهه و شرایط دیگری چنین نبوده است. نوشتار حاضر درصدد ارائه تصویر کلی از دوره های تاریخی کلام شیعی و معرفی اجمالی رویکردهای کلی متکلمان آن است.