کلام شیعه، تاثیرگذار یا تاثیرپذیر!

بدون شک در جامعه علمی اسلامی، بسیاری از فرقه ها کنار یک دیگر می زیسته، و با هم تبادل و تعامل فکری داشته اند؛ از این رو از گرایشی اثر پذیرفته یا بر نحله ای فکری اثر می گذاشتند. کلام شیعه که رویکرد و نظام معرفتی خاص است، از این امر مستثنا نبود؛ ولی این اثرگذاری و اثر پذیری بدان معنا نبود که کلام شیعه در بستر فکری فرقه کلامی خاص تولد یافته باشد و به صورت فراگیر و گسترده از مبانی گرفته تا رویکرد و روش و مسائل، از فرقه دیگری متاثر باشد.
نوشتار حاضر مدعای پیش گفته را بررسیده، با تحلیل و تدلیل روشن می سازد که اولا کلام شیعه هرچند در مواردی از کلام اعتزال سود جسته، به هیچ وجه از آن تاثیر کلی و ژرف نپذیرفته است؛ افزون بر آن که بر آن اثر گذاشته. ثانیا کلام شیعه نه تنها از آرای کلامی غالیان آکنده نیست، بلکه در بسیاری از موارد به نقد و نفی آن ها همت گماشته است. ثالثا کلام شیعه اگرچه با برخی از آموزه های اعتقادی فرقه اسماعیلیه نزدیکی دارد، به صورت مبنایی و نیز رویکرد خاص خویش از آن متمایز است