ویژگی های زمین شناسی و اکتشافی بوکسیت جاجرم (جنوب باختری خراسانی شمالی - شمال باختری خراسان بزرگ)

کانسار بوکسیتی جاجرم که بزرگ ترین کانسار بوکسیت شناخته شده در ایران می باشد، در زون ساختاری رشته کوه البرز واقع شده است. در این منطقه، دو افق بوکسیتی به نامهای B و A تشکیل شده است. سنگ بستر افق A را کربناتهای سازند مبارک و سنگ پوشش آن را سازند نسن تشکیل می دهد. افق بوکسیتی B که کانسار جاجرم را تشکیل می دهد، بر روی دولومیتهای سازند الیکا قرار گرفته و توسط سازند شمشک پوشیده شده است. همبری مشخص بوکسیت یا این دو سازند بر یک منبع مستقل تامین کننده بوکسیت دلالت دارد. وجود ریخت شناسی ناهماهنگ همراه با ساختارهای زمین ساختی، از ویژگی های مهم کانسار جاجرم است. گسلهای تشکیل شده در دو جهت خاوری- باختری و شمالی- جنوبی، ماده معدنی به طول16 کیلومتر را به چهار زون زمین ساختی تقسیم کرده است. بررسی های انجام شده نشان می دهد که حرکات زمین ساختی تاثیر بسزایی بر کیفیت و کانی شناسی بوکسیت داشته اند، به گونه ای که کارستهای ایجاد شده بیشتر در امتداد صفحه گسل بوده و بین کیفیت بوکسیت با ستبرای آن (ژرفای کارستی) ارتباط مستقیمی وجود دارد. تشکیل بوکسیت بسیار سخت و فراورده دیاسپوری به جای بوهمیت و گیبسیت و تکرار لایه های بوکسیت از نتایج این فرآیند های زمین ساختی است. لذا این بوکسیت سخت دیاسپوری تاثیر قابل توجهی بر فرایند تولید آلومینا خواهد داشت. وجود نیمرخهای ثابت در لایه های بوکسیت (کائولین- بوکسیت سخت- بوکسیت شیلی- کائولن) در کلیه کارستها و حفاری ها مشاهده می شود. البته ماهیت کائولن بالایی و پایینی با یکدیگر تفاوت دارد. تغییرات شدید ترکیب شیمیایی بوکسیت (اکسید آلومینیوم بین 30 تا 60 درصد و اکسید سیلیسیم بین 5 تا 39 درصد) از ویژگی های خاص بوکسیت جاجرم است. در نهایت، مطالعات فوق وجود یک بوکسیت دیاسپوری با بیش از 22 میلیون تن ذخیره تا ژرفای 250 متر در امتداد لایه ماده معدنی و کیفیت بین 47 تا 48 درصد Al203 و حدود 10 درصد SiO2 را به طور میانگین تایید می کند.