عوامل موثر بر شکست تحصیلی: نگاهی دوباره به عوامل درونی و بیرونی

ترک تحصیل، تکرار پایه، افت کیفی و اخراج از مدرسه از نمونه های بارز شکست تحصیلی هستند که در بیشتر کشورها، به نوعی عمومیت دارد. این مساله با توجه به شرایط مختلف اجتماعی، جمعیتی، خانوادگی، آموزشگاهی و چارچوب نظام های آموزشی کشورهای گوناگون از دیدگاه های متفاوت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. از آن جا که شکست تحصیلی نتیجه عوامل گوناگون چون ساختار نظام آموزشی، روش های آموزش، برنامه های درسی، فعالیت ها و برنامه های آموزشی، عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و روانی- جسمانی است، بررسی این پدیده مستلزم دقت نظر و ارزیابی ریشه ای عوامل متعدد است.
افزایش میزان افت تحصیلی ناشی از عوامل ذکر شده، زنگ خطری است برای تشکیل سرمایه های انسانی و اقتصادی جامعه و مانعی است برای برخورداری جامعه از بخشی از نیروهای توانمند و با استعداد که فرصت بالیدن را به دست نمی آورند. موضوع شکست تحصیلی و خروج پیش از موعد دانش آموز از نظام آموزش رسمی، مساله ای مهم برای بیشتر نظام های آموزشی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه است. یافتن عوامل ایجاد کننده این پدیده و در کنار آن اتخاذ استراتژی مناسب برای برطرف کردن یا کاهش آن به طریقی اصولی و تکیه بر ارتقای خود به خود دانش آموز از اهمیت برخوردار است.
این مقاله در جهت تبیین عوامل موثر بر شکست تحصیلی، با نگاهی دوباره به مطالعات انجام شده به بررسی مفهوم شکست تحصیلی و ابعاد آن می پردازد. مقاله به بررسی روند پدیدایی مفهوم شکست تحصیلی، شناسایی دقیق عوامل موثر بر شکست تحصیلی و تاثیر دو دسته عوامل بیرونی و درونی آموزش و پرورش می پردازد و به چند نتیجه گیری اساسی می رسد و پیشنهادهایی را در ارتباط با دو دسته عوامل درونی و بیرونی آموزش و پرورش ارایه می کند.
از مهم ترین نتایج این پژوهش، اهمیت شناسایی دانش آموزان در مرحله خطر است. همچنین توجه به متاثر بودن شکست تحصیلی از عوامل گوناگون و لزوم توجه هماهنگ و یکپارچه به مجموعه ای از فعالیت های اثرگذار برای مقابله با شکست تحصیلی، توجه به تقدم تاثیرگذاری عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بر شکست تحصیلی، چون وجود محیط های فقیر، محرومیت فرهنگی اجتماعی، بی سوادی والدین و بستر اقتصادی اجتماعی نامناسب از نتایج مهم دیگر این پژوهش است.