علامه طباطبایی، فیلسوفی نوصدرایی

چکیده: آن گروه از تاریخ نگاران فلسفه که تاریخ فلسفه اسلامی را از کندی شروع و به ابن رشد ختم می کنند، با این استدلال که مسلمانها در طی نهضت ترجمه میراث فلسفی یونان را به زبان عربی برگرداندند و پس از آن در دوره تالیف، که با کندی آغاز می شود، بخش مهمی از اندیشه های ترجمه شده را بومی کردند و با آموزه های دینی درآمیختند و این فلسفه بعد از کندی توسط فارابی و ابن سینا صبغه دینی پیدا کرد؛ اما بعد از ابن سینا، غزالی نقد کوبنده ای از فلسفه اسلامی به عمل آورد و ضربه مهلکی بر پیکر آن وارد کرد؛ به گونه ای که در اثر آن کم کم چراغ فلسفه در دنیای اسلام رو به خاموشی رفت و دفاعیات ابن رشد از فلسفه در مقابل غزالی هم به جایی نرسید؛ طبعا این گروه از تاریخ نگاران، مسلمانان را صاحب مکتب فلسفی خاصی نمی دانند. این نظریه که تا چند دهه در بین تاریخ نگاران فلسفه شایع بود، در سایه تلاش برخی از مستشرقان همچون کربن و برخی دیگر اکنون به کلی از بین رفته است و امروزه همگان متفق القول اند که در حوزه اندیشه اسلامی افزون بر مکتب فلسفی سینایی، دو مکتب فلسفی بانفوذ دیگری ظهور کرده است که بنیانگذاران این دو مکتب، شیخ اشراق و ملاصدرا هستند. این مقاله بر آن است که مکاتب فلسفی در حوزه اندیشه اسلامی منحصر به سه مکتب مشائی، اشراقی و حکمت متعالیه نیست. تاسیس مکتب فلسفی جدید و ارائه نظریات نو بعد از ملاصدرا هم ادامه پیدا کرده است. گروهی از فیلسوفان، که علامه طباطبایی یکی از آنهاست، مکتبی را عرضه کرده اند که می توان آن را «فلسفه نوصدرائی» نامید.