مشخصه های تنش زمین ساختی در فلات ایران با استفاده از تعیین ساز و کار کانونی زمین لرزه های ثبت شده

این مقاله سازوکار کانونی زمین لرزه ها و مشخصه های تنش در فلات ایران و نواحی اطراف را ارایه می دهد. تمام زمین لرزه های با بزرگی بیش از 4.5 که بین سالهای 1964 تا 2000 میلادی اتفاق افتاده اند، مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات مربوط به این زمین لرزه ها از مرکز بین المللی زلزله شناسی (ISC) و گزارش داده های زلزله ای (EDR) جمع آوری شدند. از تعداد کل زمین لرزه های مورد بررسی، افزون بر 400 زمین لرزه با قابلیت خوب ارزیابی شده اند که از این تعداد، 224 زمین لرزه مربوط به فلات ایران است. براساس اولین قطبش موج P، سازوکار کانونی زمین لرزه ها، محورهای اصلی تنش (T،P) و صفحات گرهی تعیین و خطاهای مربوطه در حالتی که بیش از یک حل قابل تطبیق بر داده ها باشد، محاسبه گردیدند. شرط مقبولیت و پذیرش صفحه گسلهای ارزیابی شده مبتنی بر خطای محورهای T، P (کمتر از 15 درجه) و حداقل تعداد قطبش (N>=30) و امتیاز (S>=0.75) می باشد. میانگین تعداد قطبش موج P برای 224 زمین لرزه در فلات ایران 88 قطبش است. سازوکارهای کانونی نشان می دهند که گسلش بیشتر زمین لرزه های ایران امتداد لغز و مایل است. به طوری که 66 درصد از سازو کارهای کانونی، گسلش امتداد لغز و یا مایل با مولفه های چیره امتداد لغزی را نشان می دهند و گسلش شیب لغز محض، تنها حدود 18 درصد از کل حلها را شامل می شوند. حرکات شیب لغز بیشتر به صورت معکوس است، این نشانگر تاثیر چیره همگرایی صفحه های عربستان- اوراسیا توسط گسلشهای امتداد لغز و معکوس در لرزه زمین ساخت فلات ایران است. نمودارهای مثلثی فرولیخ(Frohlich) برای سازوکار کانونی نواحی ساختاری زاگرس، البرز، خاور ایران و مکران ارایه گردید. در هر ناحیه دو جهت چیره برای محورپیشینه فشار در جهت NE-SW و جهت NW-SE مشاهده می شود. جهت اول با جهت اصلی تنش زمین ساختی مطابقت دارد در حالی که به نظر می رسد جهت دوم مربوط به حرکات زمین ساختی محلی و گسلهای فرعی باشد. سازوکارهای کانونی به دست آمده با سازوکار کانونی زمین لرزه هایی که توسط روش(Harvard Centroid Moment Tensor) محاسبه شده است توافق عمومی دارد، ولی مکان کانونی گزارش شده به وسیله CMT در اغلب موارد چند ده کیلومتر با مکان کانونی به دست آمده در این مقاله تفاوت دارد. این تفاوت به خوبی قابل انتظار است زیرا روش CMT به جای تعیین کانون گسیختگی، مکان میانگین گشتاور لرزه ای آزاد شده را تعیین می کند (Dziewonski et at.، 1981).