شیوع چاقی شکمی در جمعیت شهری 20 تا 70 ساله استان مازندران (سال 1383)

چاقی شکمی (مرکزی) از پیامدهای ناشی از تغییر در رفتارها و شیوه زندگی است. این مطالعه با هدف تعیین الگوی شیوع چاقی شکمی و برخی عوامل مرتبط در جمعیت شهری 20 تا 70 ساله استان مازندران انجام شد.
این پژوهش به روش مقطعی و مبتنی بر جمعیت بود و با نمونه ای از 3600 نفر از طریق نمونه گیری تصادفی خوشه ایدر جمعیت شهری استان مازندران در سال 1383 انجام شد. اندازه های تن سنجی (قد، وزن، دور کمر، و دور باسن) به روش استاندارد به دست آمد و با مصاحبه از طریق پرسشنامه، اطلاعات در مورد سن، جنس، سطح سواد، شغل، وضعیت تاهل، سن ازدواج، سابقه چاقی والدین، تحرک فیزیکی از نظر شغلی، تحرک فیزیکی در اوقات فراغت و تعداد ساعت های ورزش در هفته و سابقه حاملگی ها و زایمان در زنان گرداوری شد. در ارزیابی چاقی شکمی به روش استاندارد پیشنهادی WHO براساس اندازه دورکمر تعیین شد. تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از مدل رگرسیونی لجستیک انجام و نسبت شانس تطبیق شده سنی خطر چاقی مرکزی محاسبه شد.
میانگین (± انحراف معیار) سن مردان و زنان مورد مطالعه به ترتیب 14.3±38.5 سال و 13.0±37.5 سال بود. میانگین (± انحراف معیار) دور کمر در مردان 11.5±89.3 Cm و در زنان 13.6±87.8 Cm بود. شیوع چاقی مرکزی در مردان 10.6% و در زنان 46.2% بود. الگوی توزیع چاقی مرکزی در گروه های مختلف سنی تفاوت معنی داری در هر دو جنس وجود داشت. نتایج مدل رگرسیونی نشان داد که نسبت شانس تطبیق شده سنی برای چاقی شکمی در زنان تقریبا 8.47 برابر مردان بود (با فاصله اطمینان 95%: 10.21-7.05). نسبت شانس تطبیق شده با افزایش سطح سواد به طور معنی داری تمایل به کاهش نشان داد (p<0.0001) به طوری که در افراد دارای لیسانس و بالاتر نسبت شانس برابر 0.20 (با فاصله اطمینان 95%: 0.28-0.14) بود. شانس تطبیق شده خطر چاقی مرکزی در افراد با والدین چاق، 1.75 برابر (با فاصله اطمینان 95%: 20.5-1.50) و با تحرک فیزیکی شغلی سخت برابر 0.39 (با فاصله اطمینان 95%: 0.63-0.24) بود و با تحرک فیزیکی خیلی زیاد در اوقات فراغت نسبت شانس تمایل به کاهش داشت (OR=0.84 با فاصله اطمینان 95%: 1.21-0.58). شانس خطر چاقی مرکزی با افزایش سن ازدواج به طور معنی داری کاهش یافت و در زنان با افزایش زایمان ها به طور معنی داری افزایش نشان داد، به طوری که برای 5 زایمان یا بیشتر نسبت شانس تطبیق شده 3.30 (با فاصله اطمینان 95%: 5.17-2.11) برابر افزایش داشت.
نتایج دلالت بر افزایش آشکار شیوع چاقی شکمی در جمعیت شهری بزرگسال دارد. خطر شیوع آن در زنان به مراتب بیشتر از مردان می باشد. سطح سواد، تحرک شغلی سخت، تحرک فیزیکی در اوقات فراغت، تعداد ساعت های ورزش در هفته و سن ازدواج با شیوع چاقی شکمی رابطه معکوس دارند. بنابراین، برای تامین سلامت جمعیت بالای 20 سال و جلوگیری از بروز بیماری مرتبط با چاقی، برنامه های مداخله ای در کنترل رفتارهای تغذیه ای و مقابله با تغییر در الگوی شیوه زندگی شهری لازم است.