بررسی جهش های ژن آنزیم فسفولیپید هیدروپراکسید کلوتانیون بر اکسیداز (PHGPX) در مردان نابارور ایرانی

وجود لکوسیتها و اسپرم های معیوب و یا مرده در مایع منی انسان به عنوان منبعی برای تولید رادیکال های آزاد اکسیژن و در نتیجه آسیب به اسپرم های سالم می باشند. برای خنثی کردن این ترکیبات، مکانیسم های دفاعی آنزیمی و غیرآنزیمی در اسپرم و مایع منی وجود دارد. آنزیم گلوتاتیون پراکسید از نوع IV (GPX-4 یا PHGPX) به عنوان سلنوپروتئین اصلی اسپرم یکی از این مکانیسم های آنزیمی است و دارای نقش های متعددی در روند اسپرماتوژنز می باشد. از جمله این نقشها می توان به تشکیل کپسول میتوکندریایی، سمیت زدایی هیدروپراکسیدها و متراکم کردن کروماتین اسپرم اشاره کرد. در صورت کاهش فعالیت یا مقدار این آنزیم ممکن است اختلالاتی در روند اسپرماتوژنز و عملکرد اسپرم ایجاد شود. با توجه به اینکه نقص در بیان ژن GPX-4 یا وجود جهشها در این ژن ممکن است سبب کاهش فعالیت یا مقدار PHGPX شود. هدف این مطالعه شناسایی تعدادی از جهش های مهم در این ژن بوسیله روش PCR-RFLP در مردان نابارور ایرانی می باشد.
مطالعه روی 128 مرد مراجعه کننده به مرکز تخصصی درمان ناباروری ابن سینا شامل 74 مورد نابارور دارای اسپرموگرام غیرطبیعی، 18 مرد نورمواسپرم و 36 کنترل بارور انجام شد. میانگین ± انحراف معیار پارامترهای اسپرمی این افراد محاسبه شد. DNA ژنومی از گلبول های سفید نمونه خون به روش Salting out استخراج گردید. سپس دو زوج پرایمر برای دو قطعه از ژن GPX-4 در اگزون های 1A و 4 حاوی نوکلئوتیدهای +6(G®T)، +17(G®A) و +1725 (G®A) طراحی و با استفاده از آنزیم های MWOI, PShAI و SatI با روش PCR-RFLP ارزیابی شد.
اثر آنزیم MWOI بر روی قطعه 237bp حاصل از PCR در ژن سالم تولید دو قطعه با اندازه های 151bp و 86bp می نماید؛ در صورتیکه اثر همین آنزیم در جهش +6(C®T) قادر به بریدن قطعه ژن نبوده و قطعه 237bp بدون تغییر باقی می ماند. اثر آنزیم PShA1 بر روی قطعه 237bp حاصل از PCR در ژن سالم تولید دو قطعه با اندازه های 161bp و 76bp می نماید؛ در صورتیکه اثر همین آنزیم در جهش +17(G®A) قادر به بریدن قطعه ژن نبوده و قطعه 237bp بدون تغییر باقی می ماند و نهایتا اثر آنزیم SatI بر قطعه 148bp حاصل از PCR در ژن سالم تولید دو قطعه با اندازه های 108bp و 40bp می نماید در صورتی که همین آنزیم در جهش +1725(G®A) قادر به بریدن قطعه 148bp نبوده و این قطعه نیز بدون تغییر می ماند. بررسی هضم آنزیمی قطعات 237bp و 148bp در مردان تمامی گروه های مورد مطالعه نشان داد که هیچ یک از سه جهش مورد بررسی در ژن GPX-4 در آنها وجود ندارد.
بر اساس نتایج این تحقیق مشخص شد که ممکن است شیوع این جهشها در مردان نابارور ایرانی پایین بوده و با اتیولوژی اختلال در پارامترهای اسپرمی این افراد ارتباطی نداشته باشد. با این وجود برای تعیین دقیق شیوع این جهشها و جهش های دیگر این ژن در مردان نابارور ایرانی بررسی تعداد بیشتری از مردان نابارور و تعیین توالی ژن این آنزیم در آنها پیشنهاد می شود.