خلل زدایی از اسناد روایات؛ راهکارها و قراین

حصول اطمینان به صدور حدیث از جانب معصومان امر مهمی است که با شناخت حکم راویان سند گره خورده است. هرگونه خللی در سند ممکن است، اعتبار حدیث را از جنبه صدوری دچار خدشه کند. اما برای رفع خلل های احتمالی وارده بر اسناد بعضی از روایات، که عمدتا دامنگیر «عناوین» و «عبارات سند» شده، چه راهکارهایی را می توان به کار بست و چه قراینی را باید ترتیب داد؟ مقاله در پاسخ از پرسش فوق، و تنها در مقوله اختلالات مربوط به تحریفات، به سامان رسیده و نتایج حاصله را در دو مقوله راهکارها و قراین صورت بندی کرده است:راهکارهای خلل زدایی: 1. مطابقت دادن اسناد روایات متحدالمضمون یا متشابه السند با یکدیگر، 2. رجوع به اصول روایی و مصادر رجالی یا مشیخه و مقایسه اسناد روایات با اسناد و طرق موجود در این گونه منابع، 3. مراجعه به شروح و جوامع روایی ثانویه، 4. طبقه شناسی راویان و مشایخ آنها، 5. استقصای روایت کنندگان از یک عنوان.
قراین خلل زدایی: 1. عدم امکان جمع دو نسب مختلف برای عنوان واحد، 2. وجود عنوانی غریب در سند بدون موجه بودن جهت ابهام آن، 3. ناهماهنگی اجزای سند از جهت قواعد دستوری، 4. ورود روایت در کتب غیر مشهور.