روند تغییرات شاخص های مهم سلامت و الگوی نابرابری جغرافیایی آنها در جمعیت روستایی کشور

علی رغم ارزش بسیار زیاد اطلاعات زیج حیاتی در پایش و ارزشیابی عملکرد نظام سلامت، تا کنون کمتر به صورت منسجم و دقیق این اطلاعات مورد تحلیل قرار گرفته است. این مطالعه با هدف بررسی روند تغییرات و الگوی نابرابری شاخص های سلامت در جمعیت روستایی کشور در طول زمان، از طریق تحلیل عمیق اطلاعات زیج سلامت انجام گردید.
مقادیر 9 شاخص مهم سلامت زیج حیاتی برای سال های 1372 تا 1384 از گزارش های رسمی سالانه معاونت سلامت استخراج و برای سال های 1385 و 1386 به کمک مدل رگرسیون خطی و رگرسیون فراکشن پلی نومیال پیش بینی شد و سپس روند زمانی شاخص ها تحلیل شد. همچنین شاخص ها توسط روش Z-Score استاندارد شده، نقشه جغرافیایی توزیع شاخص ها برای دو دوره زمانی 79 -1375 و 84 -1380 تهیه گردید و الگوی نابرابری تحلیل شد. میزان های مرگ کودکان زیر پنج سال، زیر یک سال و نوزادان، شاهد یک روند نزولی در طول این 13 سال بوده است. اما کاهش مرگ نوزادان، شیب کمتری (26/0- = b) نسبت به کاهش مرگ کودکان زیر پنج سال (60 /1- = b) و زیر یک سال (16 /1- = b) داشته است. درصد زایمان های انجام شده توسط افراد دوره ندیده در کشور حدود 5/3 برابر کاهش داشته است. همچنین میزان مرگ مادران ناشی از عوارض بارداری نیز طی این سال ها از 47 به 32 مورد به ازای هر صدهزار تولد زنده کاهش داشته است. در شاخص درصد زایمان های انجام شده توسط افراد دوره ندیده، الگوی نابرابری در استان ها در مقطع زمانی اخیر به سمت همگونی بیشتر پیش رفته است. شاخص متولدین با وزن کمتر از 2500 گرم از 9/2% به 6/4% رسیده است و تنها شاخصی بود که میانگین کشوری آن روند افزایشی نامطلوب داشت. میزان باروری کلی و پوشش تنظیم خانواده علی رغم ارتقا مناسب در دهه 70، بعد از آن تقریبا ثابت باقی مانده است و طبق پیش بینی، تا سال 1386 نیز تغییر قابل توجهی نخواهد داشت. الگوی نابرابری در شاخص های باروری تغییرات بسیار ناچیزی در استان ها داشته اما در شاخص میزان باروری کلی، تا حدودی به سمت همگونی بیشتر استان ها رفته ایم.
نتایج این مطالعه نشان داد که در یکی دو دهه اخیر ارتقا قابل قبولی در بسیاری از شاخص های سلامت در مناطق روستایی کشور به دست آمده است. از طرف دیگر علی رغم کاهش نابرابری در بعضی شاخص ها در سال های اخیر، کماکان نابرابری، مشکل مزمن و عمده نظام سلامت روستایی کشور است.