ارزیابی سیستم اندوکرین بیماران مورد مواجهه با گاز خردل گوگردی

علیرغم استفاده گسترده سلاح های شیمیایی در جنگ جهانی اول و ممنوعیت استفاده از سلاح های شیمیایی توسط معاهده 1925 ژنو در طی سال های جنگ تحمیلی این عوامل توسط رژیم عراق علیه رزمندگان ایران استفاده شد. اثرات مختلف خردل گوگردی بر سیستم تنفسی، خونی، گوارشی و اثرات آن بر پوست، چشم و تغییرات ژنتیکی و سرطان زایی آن قبلا گزارش شده بود. اما اثرات آن بر سیستم اندوکرین تا دهه اخیر ناشناخته بود. این مطالعه با هدف ارزیابی سیستم اندوکرین بیماران مورد مواجهه با گاز خردل گوگردی انجام شده است.
این مطالعه به روش توصیفی و تحلیلی و بر روی 146 رزمنده 18 تا 54 ساله که با سلاح های شیمیایی مصدوم شده بودند از نظر اندازه گیری هورمون های T3 و T4 آزاد، TSH سرم، غلظت کورتیزول و ACTH سرم، تستوسترون، گنادوتروپین ها و پرولاکتین سرم و اثر مواد شیمیایی بر روی سیستم آندوکرین انجام یافته است.
اثر سلاح های شیمیایی حاوی سولفور موستارد بر سیستم آندوکرین شامل کاهش سطح عمومی هورمون های تیروئید، افزایش T3 معکوس و ACTH در هفته اول، افزایش FT4I و TSH در هفته سوم، استمرار افزایش ACTH تا هفته پنجم و کاهش قابل توجه کورتیزول در هفته های چهارم و پنجم پس از مصدومیت با سلاح های شیمیایی حاوی خردل گوگردی بود. بعلاوه کاهش شدید تستوسترون توتال و آزاد و DHEA-S پنج هفته پس از مصدومیت شیمیایی مشاهده گردید و 30% از مصدومین 1 تا 3 سال پس از مصدومیت دچار اولیگواسپرمی بودند.
در مجموع اثرات سلاح های شیمیایی حاوی خردل گوگردی در هفته های اول به علت استرس شدید شبیه سوختگی است و از طرف دیگر اثرات مستقیم بر توقف تکثیر DNA در هسته سلول ها دارد. که اثرات مخرب آن در اسپرماتوژنز ممکن است برای سال ها باقی بماند پیگیری فعالیت هورمونی مصدومین شیمیایی در سال های پس از مصدومیت به ویژه کار عملی بیضه ها و اسپرماتوژنز توصیه می شود.