محاسبه هزینه تسهیلات قرض الحسنه و مقایسه آن با سایر عقود اسلامی

هدف از انجام این مطالعه، محاسبه هزینه ای است که بانک کشاورزی به جهت قرض دادن طی سال های 1363 تا 1379 متحمل شده است. برای محاسبه این هزینه، روش های حسابداری موجود مطالعه، و روش ABC یا روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت انتخاب شد. روش ABC از این جهت با سایر روش ها متفاوت است که کلیه فعالیت هایی که برای ارائه یک کالا یا انجام یک خدمت انجام گرفته، مدنظر قرار می گیرد؛ سپس هزینه انجام این فعالیت ها محاسبه می شود و سرانجام با انتخاب مبنای مناسب تخصیص هزینه بین کالاها صورت می گیرد.
در این مطالعه، با روش یادشده هزینه عقد قرض الحسنه و همچنین هزینه عقدهای فروش اقساطی، مشارکت مدنی، مضاربه و سلف محاسبه شده است تا هزینه عقد قرض الحسنه قابل مقایسه و بررسی با سایر ابزارهای تامین مالی باشد. طبق انتظار، رقم حاصله برای هر سال با سال دیگر متفاوت است؛ زیرا هزینه بانک در این مدت یکسان نیست. در سال 1379 هزینه هر قرارداد قرض الحسنه، فروش اقساطی و مشارکت مدنی به ترتیب 79305، 538225 و 284535 ریال است. در همین سال، هزینه هر عقد سلف و مضاربه به ترتیب 243722 و 307251 ریال است. از سال 1376 هزینه هر عقد قرض الحسنه از تمام عقود دیگر برای عرضه تسهیلات کمتر است. بر عکس، هزینه ابزارهای فروش اقساطی و مضاربه در طول دوره مطالعه، از هزینه سایر عقود برای اعطای تسهیلات بیشتر است.
در صورتی که با شاخص های مناسب، ارقام هزینه اسمی را به واقعی تبدیل کنیم، می بینیم که هزینه واقعی هر عقد، نوسان هزینه اسمی را ندارد و نمودارهای هزینه واقعی روندی تقریبا ثابت دارند. حتی هزینه عقدهای قرض الحسنه و فروش اقساطی نیز با تبدیل به ارقام واقعی به هم نزدیک می شوند.
برای مطالعه نقش عوامل موثر بر هزینه ابزارهای تامین مالی، تابع هزینه آن ها برآورد، و مشاهده شد که دستمزد واقعی، یکی از متغیرهای معنادار است که بر هزینه عقد در تمام عقود مطالعه شده اثر مثبت دارد؛ برای نمونه اگر متوسط دستمزد واقعی، یک درصد افزایش یابد، هزینه هر عقد قرض الحسنه به طور متوسط 98/0 درصد افزایش می یابد. هزینه عامل سرمایه و تعداد تسهیلات اعطایی و مبلغ آن ها نیز بر هزینه هر عقد مطالعه شد منتها برخلاف عامل کار، تاثیر یکنواختی در کاهش یا افزایش هزینه همه ابزارهای مالی یادشده نداشتند. با در نظرگرفتن یافته های به دست آمده، بانک کشاورزی می تواند از هزینه عقد قرض الحسنه و سایر عقود برای تامین مالی تقاضای مشتریان خود بکاهد.