مکاشفه یا تجریه عرفانی

اهمیت و جایگاه موضوع در دو قرن اخیر, مساله (تجربه دینی) برای دین پژوهان و دانش وران و آنان که به رشد مطالعات دینی علاقه مند بوده اند, موضوعی اساسی و حیاتی بوده است. در این دو سده, دین هماره امری تجربی تلقی شده است و نگرش گزاره ای نسبت به دین آهسته آهسته از صحنه تحقیقات دین شناسانه به کناری خزیده است. حیات دینی مجموعه ای از عقاید و یا آداب و مناسک خاصی نیست, بلکه جنبه ای از تجربه دینی را در اختیار انسان قرار می دهد. هرچند خود پدیده تجربه دینی سابقه ای طولانی داشته, فراگیر و همگانی است, اما اندیشه تجربه دینی به عنوان یک مساله و یک نظریه, جدید و نو است. ظهور این مفهوم به اواخر قرن هجدهم باز می گردد, که بیشتر تحت تاثیر طرح فریدریش شلایرماخر Friedrich Schleiermacher (17681834) مطرح شد. مطالعه زمینه های تاریخی ما را با این واقعیت آشنا می کند که عواملی چند, شرایط را برای اعلام برنامه شلایرماخر فراهم ساخت.الهیات طبیعی (Natural Theology) که از سوی توماس آکویناس Thomas Aquinas (حدود 12241274) شدیدا حمایت می شد با فرا رسیدن عصر جدید به افول گرایید. دیوید هیوم David Hume (17111776) بیش از همه در مخالفت با الهیات طبیعی نقش داشت. او با تکیه بر مبانی تجربه گروی, ارکان و عناصر مختلف الهیات طبیعی, مانند برهان نظم و برهان معجزه, را مورد تردید قرار داد و از این طریق آن را با انتقاد جدی مواجه ساخت. در این هنگام, حفظ دین و ارایه توجیه معقولی از دیانت نیازمند طرحی جدید بود. شلایرماخر با تاکید, اعلان کرد که ادله اثبات خدا پوسته دین را تشکیل می دهد, اما قلب دین تجربه است و از این رو دین می تواند به حیات خود ادامه دهد.