بررسی سیتوژنتیکی برخی از گونه های جنش شبدر (Tripfolium spp)، در استان آذربایجان شرقی

گونه های جنس شبدر از لحاظ مورفولوژیکی و سیتوژنتیکی تنوع زیادی نشان می دهند. تنوع کاریوتیپی در 11 گونه شبدر از منطقه شمال غرب کشور بر اساس شکل، تعداد و اندازه کروموزومها، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از مطالعه کاریولوژی نمونه های نوک ریشه نشان داد که 9 گونه با پایه کروموزومی 8 و 7 =x دیپلوئید و 2 گونه با پایه کروموزومی 8=x تتراپلوئید می باشند. با اندازه گیری عاملهای A1 (شاخص عدم تقارن درون کروموزومی)،A2 (شاخص عدم تقارن بین کروموزومی)، TF% (درصد شکل کلی کاریوتیپ)، کلاس تقارن استبینز (SC) و فرمول کاریوتیپی مشخص گردید که گونه های T. pratense و T. canescens دارای کاریوتیپ متقارن تری می باشند. تجزیه واریانس با طرح پایه کاملا تصادفی با پنج تکرار برای داده های حاصل از اندازه گیری هفت ویژگی کاریوتیپی L)، S، L/S، CI، DRL، TL و (L+S نشان دهنده اختلاف معنی دار در بین گونه ها در سطح 1% بود. در مقایسه میانگین این هفت صفت نیز مشخص گردید که گونه T. canescens بیشترین طول بازوی کوتاه (S)، طول بازوی بلند (L) و طول کل کروموزوم (L+S) را دارد. بیشترین مقدار نسبت بازوها (L/S) در گونه T. echinatumو بیشترین مقدار شاخص سانترومری (CI) در گونه pratense T. مشاهده گردید. همچنین بیشترین مقدار دامنه طول نسبی کروموزومها (DRL) در گونهT. arvense و بیشترین مقدار طول کل ژنوم (TL) مربوط به گونهT. repens وT. ambiguum بود. تجزیه خوشه ایگونه ها به روش Ward توانست کل گونه ها را در فاصله اقلیدسی 53/2 در چهار گروه قرار دهد. بیشترین فاصله اقلیدسی بین دو گونه T. canescens و T. hybridum و کمترین فاصله اقلیدسی بین دو گونه T. phleoides و T. striatum بود. بر این اساس، گونه هایی که در یک گروه قرار می گیرند، صفات کاریوتیپی مشابه داشته و در نتیجه می توانند در تلاقی های بین گونه ای استفاده شوند.